SUNU: Çok uluslu Ispanya'da, Diktatör Franco döneminde Basklilar, Katalanlar ve Galiçyalilar gibi farkli uluslarin yasadigi bölgelerde ulusal haklara yönelik inkar ve imha politikalarinin ürünü olarak 1959 yilinda, Bask bölgesinin bagimsizligi için kurulan silahli örgüt ETA (Bask Vatani ve Özgürlük) 20 Ekim 2011 tarihinde silahlari tamamen biraktigini açikladi. 1979'dan beri özerk yönetime sahip olan ve ülkenin en gelismis bölgelerinden biri olarak tanimlanan Bask Ülkesi'nde, bagimsizlik talebinden ise ne vazgeçildi ne de bagimsizlikçi politika yürüten Baskli sol örgütler ve siyasetçiler üzerindeki Ispanya devleti baskisi sona erdi. Türkiye'de de sik sik gündeme gelen PKK'nin silah birakmasi meselesi tartisilirken, Bask Ülkesi'nde ETA'nin silah birakmasi ardindan neler yasandigina kisaca bir bakmakta fayda var.
Leyla Zana'nin "Kürt sorununu Erdogan çözer" söyleminin hararetle tartisildigi günlerde, sendikal bir toplanti için Ispanya'nin Bask bölgesindeyim. Ne caddelerde tanklar ne zirhli personel tasiyicilari ne de yol kenarlarina kazilmis mevziler var. Adim basi askeri çevirmeler ve kimlik sorgulamalari da yok.
Bask Ülkesi, 25 Temmuz 1979 tarihinden beri özerk bölge. Bölgede yasanan gözaltilar, havadan bombalamalar, her gün onlarca kisiye KCK operasyonlari adi altinda içeri tikmalar olmuyor. ETA'nin 50 yilik politik mücadelesi, son 30 yillik silahli mücadelesini ve Ispanya devletiyle olan çatismalari bilince, ister istemez Kürt bölgesindeki manzaralar geliyor gözümün önüne.
Burada da bir ulusal sorun yasaniyor. Basklilar, "500 yil önce devletimiz isgal edildi, biz bunun mücadelesini veriyoruz" diyorlar, "Özerklik yetmez, bagimsiz devlet olmak istiyoruz" diyorlar.
Bask bölgesine vardigimizda Türkiye'den, PKK'nin Daglica karakol baskini haberi geliyor ve hemen arkasindan çatisma haberleri. Yine çatisma ve baskinlarda gençler yasamini yitiriyor, bir kez daha ocaklara ates düsüyor. Ölenler, Kürt ve Türk gençleri.. En yoksullari, en alttakileri...
Her birinin ayri hikayesi var. Ama sermaye basini, Kürtlerin gençlerinin ne hikayelerine, ne de taleplerine dönüp bakmiyor. Yine son haftalarda onlarca KESK yöneticisi sendikaci göz altina aliniyor ve tutuklaniyor. Tas olsa çatlar, böylesi bir zaman tünelinden geçiyoruz. Farkliliklari olmakla birlikte benzer bir çatismali süreçten geçmis Ispanya'da, silahli örgüt ETA'nin Ekim 2011'de silah birakmasinin ardindan neler oldugunu Basklilardan dinlemekte fayda var bu yüzden.
30 YILIN BILANÇOSU
Bask Ülkesi ile Ispanya devleti arasindaki sorun 50 yil önceye dayaniyor. Bunun son 30 yili silahli bir çatisma dönemi olarak karsimiza çikiyor. Bir tarafta silahli bir yapi ETA, diger tarafta Ispanya devleti. Bu süreçte 486'si asker ve polis, 343'ü ise sivil vatandas 829 kisinin yasamini yitirdigi belirtiliyor. Yine 200 ETA militani da bu dönemde öldürüldü. ETA'nin kayiplarinin yüzde 90'i Diktatör Franco döneminde yasandi. Türkiye'de ise 30 yillik çatismali süreçte ölenlerin sayisinin, kesin olarak bilinmese de 30 bini çoktan astigi tahmin ediliyor.
Ispanya'da 500'ün üzerinde ETA militani hâlâ cezaevinde, Türkiye'de sadece son üç yilda cezaevine atilanlarin sayisi neredeyse 10 bine yaklasti. Bunun yaninda bosaltilan, yakilan, yikilan köyler; milyonlari bulan göç dalgasi yasandi. Ne istemisti Kürt halki? Anayasal hak esitligi temelinde, esit ve özgürce Türk halkiyla birlikte yasamak. Bunun bedeli, bunun faturasi hem Kürt halkina, hem Türk halkina agir oldu. Artik süreç duygusal kopusun da yasandigi bir dönem. Açilan yaralarin, yanan ocaklarin, dökülen göz yaslarinin tamiri giderek zorlasiyor. Kayiplarin sayisi çok daha az olmasina ragmen benzer bir duygusal kopus da Bask bölgesinde yasaniyor. Yaralarin sarilmasi için Baskli sol partiler, ETA'nin silahlari birakmasinin ardindan yeri bir yol haritasi çikardilar.
BASK ÜLKESINDE ÖZERKLIK
Bask Ülkesi (Euskadi) Ispanya'daki 17 özerk bölgeden birisi ve hatta en önemlisi denebilir. Bölgede iki resmi dil var. Birisi Ispanyolca, digeri Bask dili Euskara. Bu iki dili de ögrenmek ve ögretmek zorunlu. Basklilar iki dili bilmelerine ragmen her yerde kendi ana dillerini konusuyor ve ana dilleriyle yaziyorlar. Burada yerel yönetimler de tamamen özerk. Her bölgenin kendi parlamentosu var. Vergileri yerelden toplayip merkeze gönderiyor. Ulusal polis yok, Bask bölgesinin kendi polis örgütü var. Ama ulusal istihbarat tek ve her yerde. Biz de buna birebir tanik olduk. Baskli bir sendikaciyla sohbet ederken usulcacik yan masaya davetsiz olarak gelen sivil giyimli ve merakli kisinin istihbaratçi oldugu her halinden anlasiliyordu.
Kürt halkindan konusuyoruz. "Kürt halki özerklik istiyor, onlara bu yetebilir ama biz ayri bir devlet olmak istiyoruz, biz bagimsiz ve sosyalist bir devlet olmak istiyoruz" diyor bazi politikacilar.
LEGAL SIYASET ÇABASI
Özerklik sürecini yasadiklari halde bunu söylüyorlar. Ispanya'nin bir önceki hükümeti olan Zapatero hükümetini 21.yüzyilin fasizmi olarak görüyorlar. Siyasi hayata katilmak için kurulan ve yerel seçimlerde yüzde 15'lere varan oylar alan Batasuna'da kendilerini yasal alanda ifade etmeye çalistilar ancak olmadi. Batasuna, ETA örgütüyle bagi var denilerek kapatildi ve yasaklandi.
Basklilar yine de siyasetten vazgeçmedi. Batasuna'nin ardindan da çesitli örgütler kuruldu. Son genel seçimlerde bagimsizlik yanlisi sol ittifak Amaiur, 15 yil aradan sonra Ispanyol Parlamentosunda 7 koltuk kazanarak büyük bir zafere imza atti. Böylece Bask Ülkesinin bagimsizligi talebinin de ETA'nin silahlari ile birlikte gömülebilecek bir talep olmadigi da anlasilmis oldu.
Basklilarin bu alanda çalismalari sürüyor. Yeni bir siyasi hazirlik içinde olduklarini söylüyorlar, neler olacagini, bu partinin de yasaklanip yasaklanmayacagini görecegiz.
SILAHLAR BIRAKILDI ANCAK BASKI DEVAM EDIYOR
ETA, 30 yillik silahli mücadelesi sirasinda, baris sürecini baslatmasi için 5 kere tek tarafli ateskes ilan etti. Ancak Ispanya hükümetinin tutumunda bir degisiklik olmadi. Operasyonlar, baskilar, gözaltilar ve ETA militanlarinin infaz edilmesi devam etti.
Ateskes süreçleri ETA'nin kendisini halka en rahat ve iyi anlattigi dönemler olarak ele aliniyor. Halk nezdinde önemli bir itibar saglaniyor. Sorunu anlatmak ve çözüm kosullarina ortaya koymak için önemli dönemeçler ve ayni zamanda toparlanma dönemi oluyor bu süreçler.
Bir Baskli sendikaci anlatiyor tüm bu süreci: "Ispanya devleti ETA'la çok masaya oturdu, çok konustuk, kritikler yaptik ama hep dönüp basa geldik. Her seferinde masayi terk ettik. Çünkü süreç içindeki kazanimlarimiz bile hiçe sayilir noktaya gelindi. Su anda örgütümüz ve militanlarimiz üzerinde çok baski var. Gözaltilar, istihbarat örgütü tarafindan takipler hiç eksik olmuyor. Basin açiklamalarina bile tahammül edilemiyor. Halen sokaklarda baski sürüyor.
Tutuklamalar devam ediyor. Örnegin son bir yilda 150 genç tutuklandi. Fransa cezaevlerinde 150 ETA militani var ve bunlar serbest birakilmiyor. Cezaevlerinde 15 ETA tutuklusu öldü. 10 militan kötü kosullardan, 5'i iskencede öldürüldü. ETA silah birakti ama baskilar açisindan degisen bir sey olmadi. 2 bin militanimiz silahli mücadele dönemini tartisiyor ve sorguluyor. Halen yer altinda illegal durumdayiz. Kendi içimizde tartisiyoruz, kendi birligimizi saglamak ve demokratik süreci tamamlamak istiyoruz. Bir yandan uluslararasi süreci ve enternasyonal dayanismayi örgütlemek ve diplomasiyi sürdürmek istiyoruz."
3 TEMEL HEDEF
Temel hedefleri ise söyle açikliyor:
* Demokratiklesme ve her süreci ayrintili tartisma sürecini ele almak,
* Uluslararasi kamuoyu olusturmak
* Cephelesmeyi saglamak (BASK bölgesinde hiçbir ayrim yapmadan, sag parti de dahil, ulusal sorunla ilgili olan çevrelerle bir araya gelmek.
BAGIMSIZLIK TALEBI SOKAKTA
Bask Ülkesi'nin tarihi baskentinin, bugün Navarra Özerk Bölgesi içinde bulunan Pamplona oldugu belirtiliyor. Basklilar, Navarra'nin Bask Ülkesine katilmasini istiyor. Pamplona sokaklarinda da evlerin balkonlarindan sarkitilmis Bask Ülkesi haritasi görmek mümkün. Sadece sokaklarda degil, dükkanlarin girisinde ve içinde bu bayraklar mevcut. Yine öldürülen ya da cezaevlerinde tutulan ETA militanlarinin resimleri asili duvarlarda. Haritalarda ise söyle yaziyor, "Tüm tutsaklar ülkeye." Yani Ispanya'nin diger kentlerinde ve Fransa cezaevlerinde tutuklu olanlarin serbest birakilmasi ve ülkelerine dönmeleri isteniyor. Birçok evin balkonundan ve camlarindan Bask Ülkesi'nin bagimsizlik bayragi sarkiyor. Yani bagimsizlik masa basi bir tartisma konusu degil, sokagin da somut talebi.
ANA DILDE SAVUNMA HAKKI
Cezaevlerinde açlik grevlerinin yasandigi dönemler çokça olmus. Tutuklanan ETA militanlari baslarda Ispanyolca savunma yaparken, sonralarda Euskara dilinde yani ana dillerinde savunma yapma isteklerinin Ispanya devleti tarafindan kabul görmedigi söyleniyor. Zorunlu olmadikça her yerde ve kendi aralarinda ana dillerini konusuyorlar. Kürt sorununu ve Türkiye'deki gelismeleri yakindan takip ediyorlar. Kimi elestirileri olmakla beraber, Kürt halkinin esitlik ve özgürlük mücadelesini destekliyorlar.
'ULUSAL BIRLIK IÇIN ÖRGÜTLENIYORUZ'
Ulusal birlik olusturma meselesinde, "sag" ve "sol"u nasil birlestireceklerini sordugumuzda sendikaci arkadasimiz söyle yanitliyor: "Yasanan ekonomik krizle birlikte degisen seyler var. Kosullar degisiyor. Sag kesimle birlikte hareket eden isçi ve emekçiler var. Bunlar ulusal bagimsizligi destekliyorlar. Öte yandan sagci parti ikili oynuyor, biz bunun farkindayiz. Sag parti bagimsizligi savunur gibi yapiyor ama geregini yapmiyor. Onun kitlesine ve tabanina seslenmek için ulusal birlik ve cephelesme zorunlu. Yeni süreçte masaya oturulacaksa, yeniden ve daha ileriden mücadele örgütlenecekse, masaya otururken de, mücadele ederken de güçlü olmak istiyoruz. Simdi mahallelerde halk hareketleri örgütleniyor. Ekim ayinda bir iç tartisma baslatacagiz."
Evrensel