Yeni belediye tasarisini degerlendiren uzmanlara göre Türk idare sistemi kökten degisiyor.
Tasari yasalasirsa il genel meclisleri kalkacak, büyüksehirlerde valilerin yetkileri azalacak, belediye baskanlarin yetkileri artacak
TBMM Içisleri Komisyonu tarafindan alt komisyona sevk edilen Büyüksehir Belediyesi Kanunu ile bazi kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde degisiklik yapan tasari, büyüksehir belediyesi sayisini 29'a yükseltirken, tüm büyüksehirlerin sinirlarini da genisletiyor. Tasarinin detaylarini VATAN'a degerlendiren Toplumsal Ekonomik ve Siyasal Arastirmalar Vakfi Baskani Erol Tuncer, tasarinin "Türk idare sistemini degistirdigini" söyledi. TESAV Baskani Tuncer, tasarida yer alan düzenlemelerle büyüksehirlerde valilerin etkisinin zayiflayacagi, büyüksehir belediye baskanlarinin da çok yetkili olacagi yorumunu yapti.
Tuncer su degerlendirmeyi yapti:
"29 ilde Il Genel Meclisleri kaldiriliyor. Bu çok önemli bir degisiklik. Yani Türk idare sisteminde önemli bir degisiklik getiriyor. Ikincisi, Büyüksehrin sinirlari içinde yani 29 ildeki köyler kaldiriliyor bu da önemli bir degisiklik. Dolayisiyla köy muhtarliklari da kalkiyor. Köyler mahalle oluyor. Bunlari çok iyi tartismak lazim, ne getiriyor, ne götürüyor. Bir de görünen o ki, valilerin yetkileri azaliyor büyüksehir belediye baskani çok yetkili oluyor, ilin tümüne hakim, Il Genel Meclis'i de yok. Merkezi yönetimin yereldeki temsilciliklerinin durumu ne olacak, bu önemli. Bunlarin açikliga kavusturulmasi gerekiyor. Büyüksehir belediye baskani bir nevi seçilmis vali gibi olabilecek. Bunun için uygulamalari görmek gerekecek. Bunlari iyice tartismak lazim.
Yeni düzenlemedeki bu çok önemli büyüksehir ve ilçe belediyelerinin iliskileri de gözden geçirilmeli. Çünkü bu iki birim arasinda zaman zaman yetki çekismeleri oluyor. Yeni düzen getirirken onlarin arasindaki iliskiyi gözden geçirmek gerekir. Belde belediyeleri de yurttaslar için önemli katilim olanaklari yaratiyordu. Bunlarin bazilari kaldirilabilir ama tümünü kaldirmak gerekli mi? Akla su soru geliyor; Yoksa bu hazirliklar baskanlik sisteminin alt yapisi mi?"
Daha önceki sonuçlara göre yerel seçimde AKP avantajli
Tasarinin mevcut haliyle Meclis'te kabul edilmesi durumunda yeni yasa anayasa degisikligi ile Mart 2014 yerine Ekim 2013'de yapilacak yerel seçimlerde uygulanacak olmasi nedeniyle gözler, yerel seçim sonuçlarini ve büyüksehirlerin partilere dagilimini nasil etkileyecegine çevrildi. Yerel seçimlerde adaylara bagli oy hareketleri olabilecegi de düsünüldügünde sürpriz sonuçlar çikmasi ihtimali bulunmasina ragmen, partilerin oy oranlarinda 2011'de aldiklari oylara göre hiç degisme olmadigi takdirde hangi büyüksehir belediyesinin hangi partiye gidecegi merak konusu oldu.
Seçim analizleriyle taninan TESAV Baskani Tuncer, idari yapidaki düzenlemenin önümüzdeki yil yapilacak seçimi nasil etkileyecegini de analiz etti. Tuncer'in 2011 seçim sonuçlari baz alarak yaptigi analizler, büyüksehir belediye baskanliklarinin partilere dagilimini degistirebilecegini, 29 büyüksehir belediye baskanliginin 23'ünü AK Parti'nin, 4'ünü CHP'nin, 2'sini de BDP'nin alabilecegini gösterdi.
Tuncer'in hazirladigi tablolarin ortaya koydugu olasi sonuçlar söyle:
- 2009 belediye seçimlerinde 16 büyüksehir belediyesinin 10 tanesini kazanan Ak Parti, yeni yasa teklifiyle, oy oraninda herhangi bir degisiklik olmasa dahi, kazandigi belediye baskanligi sayisini 14'e çikaracak.
- 13 yeni büyüksehir belediyesinden 9'unu Ak Parti kazanacak.
- Toplam 29 büyüksehir belediyesinden 23'ü Ak Parti'nin olacak. CHP 4, BDP de 2 büyüksehir belediyesi alacak.
- 2009'da 3 büyüksehir kazanan CHP, mevcut 16 büyüksehir belediyesinden sadece 1'ini alabilecek, Izmir yine CHP'nin olacak.
- Yeni kurulan 13 büyüksehir belediyesinden 3'ü CHP'nin olacak. Izmir'in yanisira Aydin, Tekirdag ve Mugla CHP'nin olacak.
- Su anda tek büyüksehir belediye baskanligina sahip olan BDP Diyarbakir'in yanisira Mardin büyüksehir belediyesini de alacak.
- AK Parti, 2004 seçimlerinde kazanmis olmasina ragmen 2009 seçimlerinde MHP'ye kaptirdigi Adana, Manisa ve Balikesir'i geri alacak. Su anda 1 büyükshir belediyesine sahip olan MHP, 29 büyüksehir belediyesinden hiçbirini alamayacak.
- 2004'de Ak Parti'de olan ancak 2009'da CHP'ye geçen Antalya Büyüksehir Belediyesi, yeniden Ak Parti'ye dönecek.
- 2004 ve 2009'da CHP'nin kazandigi Mersin Ak Parti'ye geçecek.
- Eskisehir DSP'den Ak Parti'ye geçecek.
- Mardin, büyüksehir olunca Ak Parti'den BDP'ye geçecek.
- 2009'da bagimsiz adayin kazandigi Sanliurfa Ak Parti'ye geçecek.
Yeni düzenleme ile gelecek yenilikler 16'dan 29'a çikacak
Büyüksehir belediyesi uygulamasi, 1984 yilinda basladi ve sadece Ankara, Istanbul ve Izmir'de büyüksehir belediyesi kuruldu. Daha sonraki yillarda yapilan yasal düzenlemelerle Adana, Antalya, Bursa, Diyarbakir, Erzurum, Eskisehir, Gaziantep, Kayseri, Kocaeli, Konya, Mersin, Sakarya, Samsun da büyüksehir statüsüne geçti. Meclis'teki tasari ise su anda 16 olan büyüksehir belediyesi sayisini 29'a çikariyor. Tasari, Aydin, Balikesir, Denizli, Hatay, K.Maras, Malatya, Manisa, Mardin, Mugla, Sanliurfa, Tekirdag, Trabzon ve Van'da da büyüksehir belediyesi kurulmasini öngörüyor.
Tasarida yer alan diger düzenlemeler de söyle:
- Istanbul ve Kocaeli'ne ek olarak bütün Büyüksehir Belediyesi sinirlari, merkezinde bulundugu ilin bütününü kapsayacak.
- Büyüksehirler içinde kalan ilçe belediyeleri, merkezi oldugu ilçenin tümünü kapsayacak.
- 13 Yeni Büyüksehir Belediyesi kurulacak.
- Büyüksehirlerin bulundugu 29 ildeki il genel meclisleri kaldirilacak.
- Büyüksehirler sinirlari içinde 24 Ilçe Belediyesi kurulacak.
- Büyüksehirlerin bulundugu illerdeki köylerin tüzel kisiligine son verilecek, 16.082 köy mahalleye dönüsecek.
- Büyüksehirlerin bulundugu illerdeki belde belediyeleri ile büyüksehirler disindaki 52 ilde, nüfusu 2000'in altindaki belde belediyelerinin tüzel kisiligine son verilecek. Toplam 1.591 belde belediyesi kapanacak.