ELIF INCE - elif.ince@radikal.com.tr / Arsivi
California San Diego Üniversitesi'nde sehircilik dersleri veren Mimar Teddy Cruz, Meksika ve Amerika'nin sinir bölgesindeki arastirmalariyla taniniyor. 13. Istanbul Bienali'nin 'Sehri Kamusallastirmak' etkinligi için Istanbul'a gelen Cruz'la Güney Amerika'da 70'lerde baslayan 'halk için belediyecilik' anlayisini, seffaf, katilimci ve kamu yararini gözeten bir 'kentsel iyilestirme'nin nasil mümkün olabilecegini konustuk.
Cruz'a göre dünyanin birçok yerinde devletler otokratiklestikçe kamuyu temsil etmekten uzaklasiyor.Türkiye 'deki kentsel dönüsüm uygulamalarinin 'hormonlu' versiyonlarini Asya'da gördügünü anlatan Cruz, "Çin'de merkezi, totaliter yönetim, insanlari topluca yerinden edip arsalarini insaat firmalarina teslim ediyor. Bütün kaynaklar özellestiriliyor. Zaten neoliberal düzen kentlerde kendisini bu sekilde gösteriyor" diyor.
'Kamu yarari' nedir?
'Halk için' ve 'kamu yarari' kavramlarini sorgulamamiz gerektigini söyleyen Cruz, 1955'te Amerika'da halk otobüsünde yerini beyaz bir adama vermeyi reddettigi için tutuklanan Rosa Parks'i animsatiyor: "O otobüs de güya 'kamuya açikti', ama aslinda siyahlara kapaliydi. Bu otobüsü gerçek anlamda kamusallastiran Parks oldu."
Cruz'a Istanbul'daki kentsel dönüsümü anlatiyorum. Cruz, "Bu gibi kamu-özel sektör isbirliklerinden tek kârli çikan insaat firmalari oluyorsa ciddi bir sorun var. Kamu yarari belediyelerin ceplerini doldurmasi demek degildir, o bölgede yasayan insanlarin ihtiyaçlarinin karsilanmasi, yasam kosullarinin iyilestirilmesidir. Ayrica burada esas sorun belediyelerin bütçelerini göremiyor olusumuz" diyor.
Cruz, Brezilya'nin Porto Allegre sehrinde 90'lardan beri belediyenin bütçesinin halk katilimiyla olusturuldugunu anlatiyor:
"Bu belediyecilik, Brezilya'da 70'lerde basladi. Bogota'da eski filozof Antanas Mockus'un belediye baskanligi sirasinda, sürekli kaza olan bir yolda pandomim oyunculariyla vatandaslara trafik isiklari ögretildi. Kolombiya'nin ikinci büyük kenti Medellin'de Sergio Fajardo'nun 2004'te baslattigi dönüsüm de güzel bir örnek. Öncelikle Medellin'in dik yamaçlarina yayilmis gecekondulara ulasimi kolaylastirmak için teleferik yapildi. Etrafi parklarla çevrili birçok kütüphane açildi, okullar renove edildi. Belediye binasi bir think-tank veya laboratuvar gibi islemeye basladi. Sehrin en yaratici beyinleri, sanatçilari, akademisyenleri, aktivistleri, mahalle temsilcileri, sosyal hizmet uzmanlari buradan çikmaz oldu. Halkin ihtiyaçlari derinlemesine anlasildiktan sonra yapilan, nokta atisi projelerle siddet ve suç oranlari çok azaldi. Bir mimarlik firmasinin masabasinda hazirladigi 'dönüsüm projesi' sizce bunlari basarabilir miydi?"
20 yasinda Guate-mala'dan ABD 'ye gelen Cruz, tepeden inme dev projeler yerine halkin katilimiyla belirlenmis küçük ölçekli projelere inaniyor. Halen California sinirindaki San Ysidro'da yerel bir STK'yla sosyal konut tasarliyor. Burada 'yogunluk' metrekare basina sosyal etkilesimle ölçülüyor. Komün mutfaktan tiyatroya her metrekare kullanicilar için özel tasarlanmis