ABD’de aylardir süren seçim çalismalarinin sonuna gelindi... Amerikali seçmenler yarin sandik basina giderek, kendilerini 4 yil yönetecek baskanlarini seçecek. Dört yildir bu koltukta oturan Barack Obama ile Cumhuriyetçi rakibi Mitt Romney son 24 saate basabas girdi. Rasmussen anketine göre, her iki adayin da destegi yüzde 49’da... Bu durum seçim heyecanini artirsa da haftalarca sürebilecek büyük bir belirsizlik ihtimaline de isaret ediyor.
Seçimlerde 50 eyaletten 43’ünde sonuçlar hemen hemen kesin gibi... Baskani ise kalan kritik 7 eyaletteki sonuç belirleyecek. Bu eyaletlerden en önemlisi ise Ohio. ABD tarihinde hiçbir Cumhuriyetçi aday Ohio eyaletinde zafer elde etmeden baskan seçilemedi. Bu nedenle bu eyalet büyük bir savasa neden oluyor. Ohio’daki tablo ise 2000 yilindaki seçimde Florida’da yasananlari hatirlatiyor. 2000 seçimlerinde baskan adaylari Al Gore ve George W. Bush hemen hemen esit oy almis ve kazanan Florida’dan gelecek sonuca bagli kalmisti. Haftalar süren hukuki tartismalar sonucunda ABD Yüksek Mahkemesi, sonuçlari kesinlestirmis ve Bush sadece 500 oy farkla Beyaz Saray’a gitmisti.
Sayim 17 Kasim’da bitecek
Ohio’da da durum farkli degil. Eger iki aday arasindaki fark binlerle ifade edilebilecek kadar düsük olursa tartismali bir durum olusacak ve sonuçlarin açiklanmasi gecikecek. Çünkü hem mazeret oylari için seçmenlerin zamani olacak hem de mektupla gönderilen oylarin sayimi 17 Kasim’a kadar sürecek. Oy farki çok düsük olur ve adaylardan biri basvuru yaparsa Seçim Komisyonu bir 10 gün daha çalisacak. Bu çalisma sonrasinda taraflar arasinda oy farki yüzde 0.25 kadar olursa o zaman tüm eyalet oylari yeniden sayilacak ve bu sonuçlarin kesinlesmesini uzatacak. Eyalet yasalarina göre, sonuçlarin 11 Aralik’a dek kesinlestirilmesi gerekiyor.
Baskan degil delege seçiliyor
Amerikalilar teknik olarak, baskan ve yardimcisi için dogrudan oy kullanmiyor. Bunun yerine her eyalette bir baskan adayina bagli olan “seçici” grubuna oy veriyorlar. Eyalette fazla oy alan aday o eyalete ayrilan tüm delegeleri kazaniyor. Baskanin seçilmek için 50 eyaletteki 538 seçici oyun mutlak çogunlugunu yani 270’ini almasi gerekiyor.
17 baskan daha az oyla seçildi
Sisteme göre bir adayin ülke genelinde oylarin çogunlugunu almasi baskan olmasi için gerekli degil. Bu nedenle, eyalet seçimlerine göre kazanilan seçici oylar ülke genelindeki oylarin sayisindan farkli bir sonuç olusturabiliyor. Amerikan tarihinde 17 kisi oylarin çogunlugunu almadan baskanlik seçimini kazandi. Son olarak 2000 yili seçimlerinin galibi George W. Bush olmustu.
Iki kez seçilebiliyor
ABD’de bir baskan adayinin Amerika dogumlu, en az 35 yasinda ve en az 14 yildir ABD’de ikamet ediyor olmasi gerekli. Baskan yardimcisi için de ayni sartlar araniyor. Baskan yardimcisi baskanla ayni eyaletten olamiyor. 1951 yilinda anayasada yapilan degisiklige göre bir kisi en fazla iki kez baskan seçilebiliyor.
Neden sali günü?
ABD’de baskanlik genel seçimleri her dört yilda bir kasim ayinin ilk pazartesi gününden sonraki sali yapiliyor. Seçimin sali günü yapilmasi ise 1800’lü yillarin ortalarina dayaniyor. O yillarda California, Florida ve Teksas gibi bazi eyaletler henüz kurulmamisken ABD Kongresi’nin bir seçim günü belirlemesi gerekiyordu. Kentlerden uzak bölgelerde tarimla ugrasan Amerikalilarin atla kent merkezlerine gidip oy kullanip geri dönmeleri 3 günü bulabiliyordu. Hafta sonu ise dini görevlerini yerine getirenler düsünüldügünde geriye sadece sali ya da çarsamba günü alternatifleri kaliyordu. Çarsamba günleri pazar kuruldugundan sali gününde karar kilindi.