Bugün, 22 Mayıs 2024 Çarşamba
Türkiye'de yasayan Aleviler ayrimciliga maruz kaldiklarini savunuyor. Alevilere göre Istanbul Büyüksehir Belediyesi (IBB) Meclisi'nde geçen hafta yapilan bir oylama, ayrimciligin hala devam ettiginin en büyük göstergesi.
IBB yönetimi, Istanbul'daki cemevlerinin imar planina ibadethane olarak islenmesini belediye meclisi onayina getirdi, ama öneri AKP ve MHP'li meclis üyelerinin oylariyla reddedildi.
Ayni zamanda Esenler Belediye Baskani da olan IBB AKP Grup Baskanvekili Mehmet Tevfik Göksu, teklifi reddetmeleriniyse cemevlerinin ibadethane olup olmayacagina "ilahiyatçilarin karar verecegini" söyleyerek gerekçelendirdi.
Ayni teklif daha önce Izmir Büyüksehir Belediyesi Meclisi'ne de getirilmis ve kabul edilmisti.
Daha önce Hubyar Sultan Alevi Dernegi baskanligi da yapan HDP Istanbul Milletvekili Ali Kenanoglu, her firsatta Alevilerin sorunlarini Meclis gündemine getiren bir isim.
Kenanoglu: Alevilerin tüm masraflari kendi bagisçilarinca karsilaniyor
Kenanoglu, Istanbul ve Izmir büyüksehir belediyelerinin cemevlerinin gündeme almis olmasinin degerli ve önemli oldugunu savunuyor. Ancak belediye gündemine alinmasinin, somut bir çözüm sunmadiginin da altini çiziyor.
"Cemevlerinin imar statüsü, ibadethane olarak taninmalari noktasindaki engeli asmamaktadir" diyen HDP'li vekil, belediyelerin farkli hizmetlerde de elini tasin altina sokmasi gerektigine vurgu yapiyor.
HDP'li vekil, Alevilerin cenaze yikama islemlerinde kullanilan sünger, temizlik malzemesi gibi ihtiyaçlarin dahi belediyeler tarafindan karsilanmadigini söylüyor ve ekliyor: "Alevi dedeleri, imamlar gibi Diyanet'ten bütçe de alamiyor. Alevilerin tüm masraflari kendi bagisçilarinca karsilaniyor."
Diger ibadethanelerin masraflarina kolaylik taniniyor
Yapilan arastirmalar ve Alevi derneklerinin verdigi rakamlara göre Türkiye'de 12 ile 14 milyon arasinda Alevi yurttas yasiyor.
Peki cemevlerinin ibadethane statüsünde sayilmamasi nedeniyle ne gibi hizmetlerden yararlanilamiyor?
Diyanet, cemevleri disindaki diger ibadethaneler için bazi kolayliklar sunarken, cemevlerinin örnegin elektrik ve su gibi giderleri yine Aleviler tarafindan karsilaniyor.
Giderler hakkinda bilgi aldigimiz bir il müftülügü yöneticisi, camilerde kullanilan aydinlatma giderlerinin Diyanet tarafindan ödendigini söylüyor. Yöneticinin söyledigine göre camilerin su masraflariysa fatura edilmiyor. Isitma ve sogutma için kullanilan elektrigin masrafiysa cami cemaati ve hayirseverler tarafindan karsilaniyor.
Bu uygulamanin Hristiyan ve Musevi ibadethaneleri için de benzer olup olmadiginiysa Istanbul'da faaliyet gösteren Rum Ortodoks kiliselerinden birinin yöneticisine soruyoruz. Yetkili su yaniti veriyor: "Iç aydinlatma ile klima için iki ayri sayaç kullaniliyor. Müftülük yalnizca aydinlatmayi ödüyor. Dogalgaz faturasi ise kilise vakfi tarafindan ödeniyor."
"Bizim ibadetimize karar vermek onlarin haddine degildir"
Alevi Bektasi Federasyonu Genel Baskani ve Alevi dedesi Hüseyin Güzelgül, Avrupa Insan Haklari Mahkemesi (AIHM), Danistay ve Yargitay kararlarina ragmen devletin Alevileri tanimamaya devam ettigi görüsünde. Güzelgül "Inat etseler de etmeseler de ibadet yerlerimizi cemevi, ibadetimiz de cemdir. Ne namaz bizim ibadetimizdir, ne de cami ibadethanemiz. Bizim ibadetimize ve ibadethanemize karar vermek onlarin haddine degildir" diyor.
Güzelgül: Inat etseler de etmeseler de ibadet yerlerimizi cemevi, ibadetimiz de cemdir.
Dernekler ve yurttaslarin açtigi davalarin çogu Alevilerin lehine sonuçlanmis durumda. Ancak bu mahkeme kararlari ya uygulanmiyor ya da kismen uygulaniyor. AIHM, 2014'te Alevilerin açtigi bir davayi karara baglamis ve cemevlerinin ibadethane oldugunu sonucuna varmisti.
AIHM'in 2015 yilinda verdigi bir baska 'ibadethane olarak taninmali' karariysa, Yargitay tarafindan da ele alinmis ve hukuki bir temel kazanmisti. Yargitay ayrica Kasim 2018'de verdigi kararda, cemevlerinin ibadethane olarak taninmasi için lehte bir durus sergilemisti.
Federasyon Baskani Güzelgül, cemevleri masraflarinin karsilanmiyor olmasina da tepki gösteriyor. Vergi verirken ya da askere giderken Sünni vatandaslarla esit olduklarini fakat is ibadethane masraflarina geldiginde ayni esitlige sahip olmadiklarini, ötekilestirildiklerini söylüyor.
"Vergide ve askerlikte esit sayilirken..."
Güzelgül, maruz kaldiklari ayrimciligi Islamiyet'in en fazla önemsedigi ‘kul hakki' üzerinden söyle yorumluyor: "Hakk'in, ‘Neyle gelirsen gel ama kul hakkiyla gelme, orada adil bir hakimim asla affetmem' dedigini söylüyorlar. Bir Alevi dedesi olarak ben de hakkimiz haram olsun diyorum."
Türkiye'deki Alevilerin 'ayrimcilik' olarak tanimladiklari uygulamalar bununla da sinirli degil. Alevilere göre sorunlarin basinda Aleviligin tanimi da geliyor. Aleviler, zorunlu din egitimi derslerinde de pek çok magduriyet ve dayatmanin yasandigini söylüyor.
Ismini vermeden DW Türkçe'ye konusan bir Alevi yurttas ise çocugunun ögrenim gördügü ilkögretim okulunda verilen Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi dersinde Aleviligin söyle anlatildigini söylüyor: "Alevilik basli basina bir inanç olarak degil, bir tarikat, tasavvufi bir akim olarak tanimlaniyor. Hizir Orucu ve cem ibadetlerimiz ise ibadetten sayilmiyor, gelenek olarak niteleniyor. Ya da bu ibadetlerden dolayli olarak bahsediliyor."
HDP Istanbul Milletvekili Ali Kenanoglu sorunlarin ancak merkezi düzeyde ele alinip çözülebilecegine dikkat çekiyor. Özellikle cemevleriyle ilgili alinan mahkeme kararlarinin uygulanmasi gerektigini belirten vekil, bu sayede cemevlerinin ibadethane sorunu da çözülecegini söylüyor.
Ancak bu yönde bir siyasi irade görmediklerine dikkat çene Kenanoglu, "Hala Alevi köylerine dayatmayla cami yapiliyor" diyor.
Tunca Ögreten
©Deutsche Welle Türkçe
