ISTANBUL- Meclis Genel Kurulu’nda çarsamba günü görüsülmeye baslanan ‘Afet Riski Altindaki Alanlarin Dönüstürülmesine Iliskin Yasa Tasarisi’, ülkenin gelecegi açisindan büyük önem tasirken yogun tartismalari da beraberinde getirecek gibi görünüyor. Çevre ve Sehircilik Bakani Erdogan Bayraktar bu yasayla ilgili daha önce yaptigi açiklamalarda, “Bu isi yasalara, bilime dayali olarak belediyelerle birlikte yapacagiz ve vatandaslarimizi incitmemek birinci görevimiz” demisti. Bakan Bayraktar’in bu sözleri kamuoyunda destek bulmustu. Ancak sivil toplum örgütleri hazirlanan yasa taslaginin birçok açidan sakincali oldugu görüsünde. Iste o yasa taslagi ve elestiriler...
5 soruda Afet Yasasi
Meclis’te görüsülen yasa tasarisi binlerce bina sahibini ilgilendiriyor ancak kamuoyunun henüz bu konuda yeteri kadar bilgisi yok. Radikal, tasarinin can alici bölümlerini 5 baslik altinda topladi.
1- Hangi binalar yikilacak?
Deprem açisindan riskli bölgeleri Çevre ve Sehircilik Bakanligi ile belediyeler belirleyecek, Bakanlar Kurulu onaylayacak. Hem belirlenen risk alanlari içindeki binalar hem de riskli alanlar disinda olup ‘ekonomik ömrünü tamamlamis olan ya da yikilma veya agir hasar görme riski tasiyan’ binalar yikilacak. Proje geregi riskli alanlardaki saglam binalar da bakanlik karariyla yikilabilecek.
2- Riskli yapilar nasil belirlenecek?
Halk riskli yapilari bedelini kendi karsilayarak tespit ettirecek. Verilen süre içinde yapilmayan tespitleri bakanlik veya belediyeler yapacak, masraflari yine vatandas karsilayacak. Tespite itiraz yedi kisilik bir heyet tarafindan karara baglanacak: Bunlardan üçü bakanlikta görevli kisiler, dördü ise üniversitelerden ögretim üyeleri olacak. Bu heyet de kararini verdikten sonra yikim karari degistirilemeyecek. Zira yasada açilan davalarda yürütmeyi durdurma karari verilmesi engelleniyor. Bu yüzden mahkeme yikimin iptali yönünde karar verse de yürütmeyi durdurma karari engellendigi için dava sonuçlanana kadar yikim zaten gerçeklesmis olacak.
Binalarini yiktirmayanlari ise yasal islem bekliyor. Tasarida bu konuda “Riskli yapilarin tespiti, tahliyesi ve yiktirma iþ ve iþlemleri ile deðerleme iþlemlerini engelleyenler hakkýnda, iþlenen fiil ve halin durumuna göre 5237 sayili Türk Ceza Kanunu’nun (kamu düzeni) ilgili hükümleri uyarýnca bassavciliga suç duyurusunda bulunulur” deniliyor.
3- Riskli yapilar nasil yikilacak?
Öncelikle mülk sahipleri ile anlasma yoluna gidilecek. Yalnizca ‘anlasma ile tahliye edilen’ yapilarda oturanlara geçici konut/isyeri tahsisi veya kira yardimi yapilabilecek. Sayet mülk sahipleri verilen süre içinde riskli binayi yikmazsa, yikim bakanlik tarafindan gerçeklestirilecek, masrafi yine yapi sahibi karsilayacak. Bu süreçte bakanlik, TOKI veya belediye tarafindan talep edilmesi halinde, riskli binalarin elektrik, su, dogalgazi kesilecek, satisi ve kiralanmasi yasaklanacak. Enkaz bedeli ödenmesinin usul ve esaslari Bakanlar Kurulu’nca belirlenecek.
4- Bina yikildi... Sonra ne olacak?
Yikimdan sonra o binanin ilgilileri kat maliki degil, arsanin hissedari haline gelecek.
Yapilacak projeyle ilgili karar verilirken hissedarlarin 3’te 2’sinin onayi yeterli olacak. Karara katilmayanlarin arsa paylari açik arttirmayla diger hissedarlar arasinda satisa çikarilacak. Diger paydaslar almazsa bakanlik tarafindan rayiç bedel ödenecek. TOKI, ihale edilecek arsanin bedelini SPK’ya bagli ekspertizlerle belirleyecek.
Eger bir ay içinde ortak anlasma saglanip karar verilemezse acele kamulastirma yoluna gidilecek.
Anlasmayla tahliye edilen, yiktirilan veya kamulastirilan yapilardaki hak sahiplerine bakanlik tarafindan isyeri, arsa veya konut sertifikasi verilebilecek.
Bunlardan konutunu ve isyerini kendi imkânlariyla yapmak veya edinmek isteyenlere de kredi verilebilecek. 775 sayili Gecekondu Kanunu’na göre yoksul veya dar gelirli olarak kabul edilenlere verilecek olan konut veya isyerleri, borçlandirma suretiyle de verilebilecek.
Afet Yasasi çerçevesinde yikilacak ve yapilacak binalarin degerlemeleri, Çevre ve Sehircilik Bakanligi, TOKI veya belediye tarafindan yapilacak.
5- Yeni binalar nereye yapilacak?
‘Afete maruz bölge’ olarak ilan edilen yerlerdeki mesken ve isyerleri afet tehlikesi olmayan bölgelere tasinacak. Ihtiyaca göre Hazine’nin ve diger kamu kurum ve kuruluslarinin tasinmazlarindan tahsis ve devir yapilabilecek.
UZMANLAR NE DIYOR?
Tarlabasi Dernegi Av. Baris Kaska: Tarlabasi’nda uygulanan yasa ile bu tasari arasinda büyük benzerlikler var. Eger bu yasa öyle uygulanacak ise Tarlabasi’nda vatandasin yasadiklari tüm Türkiye’nin sorunu haline gelecek. Tarlabasi’nda insanlar mülklerini piyasa degerinin onda birine özel bir firmaya satmak zorunda kaldi; katli binalar, hanlar, oteller bir daire fiyatina idarenin ve özel sirketin oldu. Satmayanlara çok küçük yerler verildi ve büyük bir borç altina girdiler.
TMMOB Mimarlar Odasi Genel Baskani Eyüp Muhcu: Yasayla imar ve çevre alaninda yürürlükte bulunan tüm yasalar ‘uygulanmayacak mevzuat’ kilinacak, kentlerin tümü ‘riskli alan’ ilan edilebilecek. Bakanlik gerekli gördügünde yikabilecek, kamulastirabilecek, kamulastirma degerleri de reel degerler üzerinden degil, emlak vergisi bedelleri üzerinden yapilacak. Yapinizi yiktirmamak için direnemeyeceksiniz, aksi halde hakkinizda suç duyurusunda bulunulacak.
Sulukule Deregi Av. Hilal Küey: Bu tasariya getirilecek en temel elestiri ‘asla mahkemede yürütmeyi durdurma verilemez’ maddesi. Yürütmeyi durdurma kararinin hangi kosullarda verilecegi Idari Yargilama Usul Kanunu’nun 27’nci maddesinde düzenlenmistir ve her olayin özelligine göre hâkim tarafindan karar verilir. Bu konuda idarenin önceden bir yasa maddesi düzenlemesi, yarginin yetki alanina müdahale anlamini tasir, bu da anayasaya aykiridir.
Elestiri çok: Riskli olmayan da yikilacak
Yasada mimarlar ve sehir plancilarinin elestirdigi noktalar söyle:
Yikim kararina itirazlarin bagimsiz heyetler tarafindan degerlendirilmesi için gerekli kosullar saglanmamis. Heyet, bakanlik görevlileri ve bakanligin seçtigi ögretim üyelerinden olusuyor.
Tasarinin 3’üncü maddesinin 7’nci fikrasinda yer verilen düzenlemeyle riskli yapilarin yani sira risk tasimayan yapilar, bakanligin belirleyecegi sinirlarin içinde kalmalari durumunda yikilabilecek.
Risk alanlardaki yapilarin tümünün elektrik, su ve dogalgazinin kesilmesi yoksul kesimler ve kiracilari magdur edecek.
Tasarinin 6. maddesine göre vatandasin projeye karsi açacagi idari davalarda yürütmenin durdurulmasina karar verilemez. Bu düzenleme, yasal haklari kisitlar, ciddi magduriyetler yaratabilir.
Riskli denilen yapilarin tespit, tahliye ve yikimini engelleyenler hakkinda Türk Ceza Kanunu uyarinca islem yapilmasi öngörülmüstür. Suç tipi tanimlanmamis ve bir yaptirim öngörülmemistir. Suç ve ceza tanimlanmali.
‘Anlasma ile tahliye edilen yapilarin maliklerine veya kiracilarina geçici konut veya isyeri tahsisi veya kira yardimi yapilabilir’ ifadesi, ‘yapilabilir’ gibi muglak tanimlamalar içeriyor. Anlasma yapan bireylere yapilacak yardimlar bakanligin ucu açik takdir yetkisine terk edilmekte, yardim ve enkaz bedeli ödenmesi konusu tasari disinda birakilmakta. Diger yandan düzenleme, anlasmayi kabul etmeyecek genis kesimlerin barinma hakkini engelleyebilir.
Tasari ile tüm kiyilari, ormanlari, meralari, tarim alanlarini, zeytinlik alanlari ve hatta sit alanlarini koruma altina alan yasalardan sinirsiz biçimde vazgeçilmekte. Bu uygulanirsa dogal, kentsel ve arkeolojik sit alanlarinda insaatin önü açilacak demektir.
Belediyeler, eger Bakanlar Kurulu karari edinemezse Kentsel Dönüsüm Projesi uygulayamayacak. Bu, farkli siyasi partilere mensup belediyeler arasinda ayrimcilik dogurabilir.
2B arazilerinin satisindan elde edilen gelirlerin en fazla yüzde 90’i dönüsüme aktarilacak. Bu alanlarin yapilasma tehdidinden korunmasi gerekirken bu yönde bir düzenleme orman alanlarinin daralmasina yol açacak.
Ihalelerde Kamu Ihale Kanunu devre disi birakiliyor.
