AK Parti ’nin hazirladigi 13 yeni büyüksehir belediyesi kurulmasini öngören ve büyüksehir belediye meclislerine önemli yetkiler sunan yasa tasarisi TBMM Baskanligi’na dün sunuldu. Tasariyla büyüksehir belediyelerinin yetki alani ‘illerin mülki siniri’ olarak genisletilecek. Tasarinin en önemli yönlerinden birisi ise 29 il özel idaresinin, 1591 belde belediyesinin ve 16 bin 82 köyün tüzelkisiliginin sona ermesi. Yani tasari 56 milyon kisiyi, nüfusun yüzde 70’inden fazlasini dogrudan ilgilendiriyor. AK Parti, bu tasariyi yerel seçimlerden önce çikarmak istiyor. ‘Büyüksehir Belediyeler Tasarisi’ muhalefet cephesinden AK Parti’nin yerel seçimde avantaj saglamaya dönük bir politikasi olarak görülüyor.
Tasari su düzenlemeleri getiriyor: .
Tasarinin yasalasmasiyla Aydin , Balikesir , Denizli, Hatay , Malatya , Manisa, Kahramanmaras, Mardin, Mugla, Tekirdag, Trabzon , Sanliurfa ve Van da katilacak. Büyüksehirlerin sayisi böylece 29 olacak. Yasayla il mülki siniri büyüksehirlerin siniri sayilacak. O il içinde yasayan herkes büyüksehir belediye baskanin seçimi için oy kullanabilecek.
.29 il özel idaresi, 1591 belde belediyesi ile 16 bin 82 köyün tüzelkisiligi sona erecek. Büyüksehir sinirlarindaki beldeler mahalleleriyle, köyler ise mahalle olarak ilçe belediyelerine katilacak. Tüzel kisiligi sona erdirilen belde belediyelerinin köye dönüstürüldügü belirtildi. Tüm büyüksehirlerdeki il özel idareleri sona erecek. Il özel idarelerinin görevlerini bakanliklar ve bagli kuruluslar yerine getirecek. Büyüksehirlerde bucaklar ve bucak teskilatlari kaldirilacak. Geçmiste kapatilmasi gündeme gelen ve Danistay karariyla kurtulan 2011 nüfus sayim sonuçlarina göre nüfusu 2 binin altindaki 559 belediye gelecek yil yapilacak yerel seçimden itibaren kaldirilacak.
.Merkezi idarenin tasrada yürüttügü islerle ilgili olarak, hizmetlerin etkinligini ve verimliligini arttirmak, kaynaklarin yerinde kullanimini saglamak, hizmetteki aksamalara engel olmak, denetim alanindaki boslugu doldurmak, rehberlik etmek, ayrica afet ve acil yardim hizmetlerini yürütmek üzere büyüksehir belediyesi bulunan 29 ilde Yatirim Izleme ve Koordinasyon Merkezleri kurulacak. Bakanliklar ve merkezi idare kuruluslari, ödenegini göndermek sartiyla illerdeki her türlü yatirim, yapim, bakim, onarim ve yardim islerini yatirim ve izleme koordinasyon merkezleri araciligiyla yapabilecek.
.Büyüksehir belediyelerinin yetkisi artacak. Büyüksehir belediyeleri, ilçe belediyeleri için geleneksel kültürel dokuya uygun tip mimari projeler yapacak. Mahalleleri ilçe merkezine baglayan yollar büyüksehirin yetki alanina girecek. Bu yollar üzerindeki reklam panolarinin geliri büyüksehir belediyesine kalacak.
.Büyüksehir belediyeleri, madencilik faaliyetleri için isyeri açma ve çalisma ruhsati düzenleyebilecek, amatör spor kulüplerine nakdi yardim yapabilecek. Ayrica spor ve egitim kurumlarinin yani sira mabet yapabilecek, mabetlere indirimli veya ücretsiz su verebilecek, afet riski tasiyan veya can ve mal güvenligi açisindan tehlike olusturan binalari tahliye edebilecek veya yikabilecek. Elektronik haberlesme altyapisi kurup isletebilecek.
.Nüfusu 50 binin üzerindeki belediyelere zorunlu olan kadinlar ve çocuklar için konukevleri açma yükümlülügü nüfusu 100 bini geçen belediyeler olarak degistirildi.
Siniri büyük illerde hizmetler aksayabilir
TMMOB Sehir Plancilari Odasi Baskani Necati Uyar, tasarinin daha önce kamuoyuna yansitildigi gibi yerel yönetimlere büyük yetkiler vermedigini belirterek, söyle dedi: “Büyüksehir belediyesi olan yerde köyler mahalle oluyor ama büyüksehir olmayan illerde 559 tanesi kaldiriliyor. Bunlarin içinde yillardan bu yana gelen belediyeler var. Buralarda ciddi aksamalar yasanacak. Uygulama Kocaeli veIstanbul ’da basarili olabilir ama buralarin siniri küçük. Konya ya da Sanliurfa gibi genis alana yayilmis illerde bu hizmetlerin büyüksehir belediyesi tarafindan yapilmasi zor. Ilçe belediyeleriyle parti farki çikarsa hizmet götürülmesi daha da zor olur. Maden ve tasocagi ruhsatinin büyüksehir belediyesi yetkisine verilmesi olumlu. Yerellesme açisindan olumlu bir adim.”
Tasari merkeziligi arttirir
CHP ’nin yerel yönetimlerden sorumlu Genel Baskan Yardimcisi Gökhan Günaydin, yeni tasariyi AK Parti’nin yerel seçimlerde avantaj saglamak için hazirladigini söyledi. Bu tasarinin iddia edildigi gibi yerellesmeyi degil merkezilesmeyi getirecegini savunan Günaydin, 55 milyonu etkileyecek bu tasarinin en önemli yönlerinden birinin il özel idarelerinin kaldirilmasi olduguna dikkat çekti. Bunun sonucunda hizmetlerin aksayabilecegini belirten Günaydin, CHP olarak 14 ve 21 Ekim tarihlerinde tasari ile kaldirilmasi düsünülen beldelerde referandum sandiklari kuracaklarini da sözlerine ekledi.
Yerellesmeye kismi adim
Tasariyla daha önce kalkinma ajanslarinin da kurulmasiyla hükümet tarafindan destek gören yerellesme politikasina yönelik bir adim atildigi kismi olarak ifade edilebilir.
. Büyüksehir belediyelerin hizmet alani genisletilirken, daha önce blok uygulama yapilan Istanbul ve Izmit dikkate alinmis. Ancak bu illerde en uzak köyler yaklasik 70 kilometre. Bu mesafe içinde dahi karla mücadele, altyapi hizmeti gibi hizmetlerin ulastirilmasinda güçlükler çekilirken, daha genis il siniri bulunan büyüksehirlere hizmet nasil gidecek? Bu bir soru isareti.
. Tasarinin 3. madde 2. fikrasinda, “çesitli yasalarda, bu yasa teklifi ile kaldirilan il özel idarelerine yapilmis olan atiflar, bakanliklardan baslanarak ilçe belediyelerine kadar çesitli yelpazede yapilmis sayilir” denilerek bu yetki dagitiliyor. Ancak, il özel idareleri bazi yetkileri belediyelere devretse de, yetkinin yerel yönetimlerde toplanmasi için yeterli bir yetki devri degil.
. Tasariyla kurulmasi planlanan Yatirim Izleme ve Koordinasyon Merkezi adi altindaki yapiya denetleme esasli yetkiler sunulmasi, siralanan harcama yetkileri, kalkinma ajanslarinin ihdasindan bugüne kadar süregelmis olan birtakim tartismalarin bu yapi üzerinde de sürecegini gösteriyor.
. Il Özel Idarelerinin ‘harcama’ yetkilerinin büyük bir bölümü valilerin elinde kalmaya devam ederken, seçilmis üyelerin bulundugu Il Genel Meclisi’nin görevleri dagitilmis. Yeni yapinin görev tanimina ise tanitim, verimliligin izlenmesi gibi daha net olmayan ifadeler yerlestirilmis.
99 yillik özel idare devri sona eriyor
1913’ten beri il yönetiminin en önemli organlarindan olan Il Özel Idareleri Osmanli devletinde bütünlügün korunmasi için yapilandirildi. Imtiyazlari söyle siralaniyor
. Kanunlarla verilen görev ve hizmetleri yerine getirebilmek için her türlü faaliyette bulunmak, gerçek ve tüzel kisilerin faaliyetleri için kanunlarda belirtilen izin ve ruhsatlari vermek ve denetlemek.
. Kanunlarin il özel idaresine verdigi yetki çerçevesinde yönetmelik çikarmak, emir vermek, yasak koymak ve uygulamak, kanunlarda belirtilen cezalari vermek.
. Hizmetlerin yürütülmesi amaciyla, tasinir ve tasinmaz mallari almak, satmak, kiralamak veya kiraya vermek, takas etmek, bunlar üzerinde sinirli aynî hak tesis etmek.
. Borç almak ve bagis kabul etmek.
. Vergi, resim ve harçlar disinda kalan ve miktari yirmibesmilyar Türk Lirasi’na kadar olan dava konusu uyusmazliklarin anlasmayla tasfiyesine karar vermek.
. Özel kanunlari geregince il özel idaresine ait vergi, resim ve harçlarin tarh, tahakkuk ve tahsilini yapmak.
. Belediye sinirlari disindaki gayri sihhi müesseseler ile umuma açik istirahat ve eglence yerlerine ruhsat vermek ve denetlemek.