Bugün 9 Eylül 1919, CHP’nin kurulusunun 100. yilidir.
.jpg)
Ancak, CHP Genel Merkezi bugünü CHP’nin kurulusunun 96. yildönümü olarak degerlendirmekte bu nedenle 96. yildönümü kutlamasi yapmaktadir.
Ancak bunun hatali oldugunu, CHP’nin bugün 100. kurulus yilini kutlamasi gerektigini ileri sürüyoruz. Çünkü CHP’nin kurulusunun 100. yildönümü oldugunu, CHP’nin kurucusu ve ilk Genel Baskani olan Atatürk söylüyor.
Öyle ise, bu çeliskili durumu belgelere dayanarak ortaya koymali ve çözümlemeliyiz.
EYLÜL 1923
Aslinda, CHP’nin tüzügü 9 Eylül 1923 tarihinde, TBMM, CHP Meclis Grubu tarafindan kabul edildi. (1) Ayni tarihte Ankara Valiligi’ne kurulus dilekçesi verildi. Partinin o günkü adi “Cumhuriyet Halk Fikrasi”dir. Iki gün sonra 11 Eylül 1923’te partinin genel Baskanligina Mustafa Kemal seçildi.
Bu tarih dikkate alinirsa, CHP Genel Merkezi’nin degerlendirmesi dogrudur ve CHP bugün kurulusunun 96. yildönümüne ulasmistir.
Ancak daha sonraki tarihsel gelismeleri de izlememiz gerekiyor.
EKIM 1927
CHP’nin ilk kurultayi 15 Ekim 1927’de Ankara’da toplandi. Kurultayi açilis konusmasinda Genel Baskan Atatürk, bu toplantinin birinci kurultay degil, “ikinci kurultay” oldugunu, ilk kurultayin 4 Eylül 1919’da açilisi yapilan Sivas Kongresi oldugunun kabul edilmesini istedi. (2)
Atatürk bu konusmasinda açikça ilk kurultayin Sivas Kongresi oldugunu söylüyordu. Bu konusmasinin tarihi arka plani ve yapisi söyleydi:
Sivas Kongresi öncesinde, Anadolu ve Trakya’da Milli Haklari ve Hukuku Koruma dernekleri kurulmustu. Bu dernekler çoban atesleri gibi Anadolu ve Trakya’da yayilmislardi.
30 Ekim 1918’de imzalanan Mondros Ateskes Antlasmasi’ndan, 4 Eylül 1919’da açilan Sivas Kongresi’ne kadar Kars’tan Balikesir’e, Erzurum’dan Alasehir’e ve Nazilli’ye kadar 20 kongre toplanmisti. Sonra doguda Büyük Kars Kongresi, Trakya’da Edirne Kongresi, Erzurum Kongresi, Balikesir Kongresi, Nazilli Kongresi, Alasehir Kongresi Anadolu halkinin hak ve hukuk istemelerinin temel yapilarini olusturuyordu.
Sivas Kongresi’nde, bu çoban atesleri birlestirildi ve “Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti” adini aldi.
Ulusallasmanin ilk basamagi Sivas Kongresi’dir ve “Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti” adini alir. Böylece Anadoluda yanan çoban atesleri de birleserek “Mesruiyet” ve “Hukuksallik” kazandi. Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti’nin kurulus dilekçesi de 11 Eylül 1919’da Sivas Valiligi’ne verildi; bu dilekçenin altinda da Mustafa Kemal’in Imzasi vardi.
Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti CHP’nin anasidir. Temel kaynagidir .
Atatürk, Cumhuriyet Halk Fikrasi’nin 15 Ekim 1927 yilinda toplanan ilk kurultayinin aslinda “ikinci kurultay” oldugunu iste bu gerekçelere dayanarak açiklamistir.
MAYIS 1931
Bu konudaki ikinci belge, yine Atatürk tarafindan ortaya konuluyor. Söyleki:
CHP, 10-17 Mayis 1931 tarihleri arasinda 3. Büyük Kongresini yapti. Atatürk, kurultay açis konusmasinda aynen söyle diyor:
“Birinci kongremiz bundan 12 yil önce Sivas’ta bir mektep dershanesinde yapilmisti.” (3)
Atatürk konusmasina söyle devam etmisti:
“Bugün kurultayin islerine baslamadan Sivas Kongresi’ni hatirlatmaktan amacim, onun partimizce devrimimizin tarihi bir hatirasi olarak unutulmamasinda fayda gördügümdendir.”
Konusmanin bu bölümünü Atatürk’ün cümleleriyle aynen verelim:
“Efendiler,
Cumhuriyet Halk Firkasi’nin üçüncü büyük kongresini açiyorum. Bu münasebetle, firkamizin muhterem delegelerini saygiyla selamlarken, duydugum sevinç ve saadetin büyük oldugunu heyecanla arz ederim.
Arkadaslar;
Birinci Genel Kongremiz, bundan on iki sene evvel, Sivas’ta bir mektep dershanesinde yapilmisti. Oraya gelen delegeler, türlü takipler altinda, birçok zorluklarla karsilasmislardi. Konusmalarimiz dahili ve harici düsmanlarimizin süngü ve idam tehditleri altinda oluyordu. Fakat Türk milletinin gerçek his ve emellerini temsil ettigine inanan kongre kurulu, milli vazifesini yerine getirmek geregini ve düsüncesini her seyin üstünde tuttu. Takip etmekte bulundugumuz prensiplerin ilk esaslarini tespit etti. Ondan sonra da feragatle ve azimle o esaslar üzerinde yürüdü. Basarili oldu. Milli amaçlara tam iman ve onun gereklerine tereddütsüz baglanmasinin sonucu elbette basaridir. (ALKISLAR)
Bugünkü kongremizin islerine baslarken, Sivas Genel Kongresi’ni yâd etmekten maksadim: Onun, firkamizca inkilabimizin tarihi bir hatirasi olarak, mahfuz (sakli) tutulmasinda fayda gördügümdendir. Millet için ve milletçe yapilan islerin hatirasi, her türlü hatiralarin üstünde tutulmazsa, milli tarih kavramini kiymetini takdir etmek mümkün olamaz.”
Simdi, soru açikça sudur :
CHP’yi kuran Atatürk, CHP’nin kurulusunu 9 Eylül 1919 oldugunu 1927 ve 1931 kurultaylarinda açikça ilan etmistir. Bu kurultaylarin tarih sirasina göre Sivas Kongresi’nin, Birinci Kurultay, 1927 kurultayinin Ikinci Kurultay ve 1931 kurultayinin Üçüncü Kurultay oldugunuda açikça belirtmistir.
Bu belgeler karsisinda CHP Genel Merkezi, CHP’nin kurucusu, Atatürk’ün arzusuna ve kararina uymak zorundadir. CHP 100 yasindadir.
(1) ATATÜRK’ÜN BÜTÜN ESERLERI (ABE) C.16 S. 100
(2) Suna Kili, CHP’de Gelismeler. Siyaset Bilimi Açisindan Bir Inceleme, Bogaziçi Yayinlari S.57-58
(3) Cumhuriyet Gazetesi 17 Mayis 1931 (Kismen sadelestirildi.)