Bugün, 23 Ekim 2024 Çarşamba
2012, Haziran Günlerden Cuma, Istanbul Beyoglu Târihî Galatasaray Hamami’ndayim. Burayi; Sultan 11. Beyazit Han.1481 yilinda Galatasaray Mektebi ögrencilerine hizmet etsin diye yaptirmis. Muhtemeldir ki ögrenciler abdestsiz ilim hifz etmesinler diye düsünülmüs asil bir yapi. Oysa bugün Galatasaray Hamami turistik, medyatik ve de sosyetik kirlileri aklamakla istigal etmekte.
Insan ister istemez yatili okullarda ki ve yurtlarda ki ögrencilerin durumunu hatirliyor. Akmayan sular, banyo sirasi kuyruklari ve bitlenen ögrenciler. Asil konuya döneyim, bana gelenek göreneklerimizden olan gelin hamami töreni yapilmadigindan, içim de uhde kalmisti. Bu yüzden evlenmekte olan kizima dügünden önce söyle görkemli bir ‘’Gelin Hamami’’ yapayim da komsularla beraber güzelce sulara gark olup aklanalim, paklanalim göbek tasinda ziyafet verelim istediysem de, fiyatlari duyunca basimdan asagi kaynar sular dökülüverdi, bu sicakligin ortasinda donakaldim.
Sadirvanin (Bes katli fiskiyeli havuz) ‘un kenarina oturup acaba nasil daha uygun bir hamam bulurum diye düsünmeye basladim. Ahhh memleketimin hamamlari diye iç geçirdim, o zamanlar sadece Istanbul da degil memleketimizin her kösesinde hamam kültürü hâkimmis. Bizim de; simdi dünya kültür mirasi içinde yer alan Tarihi Divrigi Ulu camii yapilirken, bu kutsal mabedin insasinda insanlar abdestiz çalismasinlar diye hemen caminin yani basina hamam yaptirmislar, baslarindaki Bekir adli kisinin de çavuslari olmasi sebebiyle adina Bekir Çavus hamami denilmis. Yüksekçe oldugundan bir adi da Bala(Yüksek) hamammis.
Temizlik imandan gelir sözünün tarih de uygulamasi böyleymis sehirlere umumi hamamlar evlere de hamamliklar. Eski zamanlar demek gelmiyor içimden eskimeyen o zamanlar da su zaten bol ve temizmis. Ohhh sifa olsunnnn. Sifa dedim de laf lafi açiyor;
Zaten Divrigi Ulu caminin içinde bulunan, Sifahane ( Darüssifa ) bölümünde, hastalar su ile tedavi edilirmis su sesi ve ney sesi esliginde kuran okunuyor, tarifsiz bambaska bir dünyaya gidiyorsunuz, ebetteki bu dünyanin hastaliklarindan arinirsiniz. Yine derinlere daldim, sadede geleyim;
Kendime dedim ki ;Hülya sen bu isi memleketinde yap, nasilsa o tarihi hamamlar dan birkaçi duruyordur ve anama telefon açtim.
Anne ben oradaki Imamoglu ya da Bekir Çavus( Bala) Hamamda kizima gelin hamami yapmak istiyorum.
Anam: ‘’-amaann gizim canin ismi isteyiii,banyovun yokmu gir yikan o adetler simdi gahti.’’( Kizim canin ismi istiyor,o adetler simdi uygulanmiyor,unutuldu banyon yokmu gir yikan) Dedi.
Ne yani ben gelin hamami yapamayacak miyim, herhalde belediyelerin alçak tavanli, çamasir suyu kokan betondan hamamlarina gitmemi beklemiyorsunuz.
Anacigim yaslanmis olmali, nasilda üsengeç ve eriniyor çocuklugum da ve gençligim de katildigim hamamlar ne güzeldi.
Cumartesileri çok kalabalik olacagi için bohçalar bir gün önceden bohçaci denilen ulaklarla(mahalleden genç erkek çocuklar) hamama gönderilir yer ayirtilirdi, efendim küs komsuyla ayni kurnaya düstügünüzü hayal edemiyorum tas tasa, saç saça kavgaya tutusurlardi. Bu yüzden önceden masa ayirir gibi kurna ayirmak âdeti vardi. Ertesi Sabah öglene dogru fayton gelir bizleri alirdi bazen faytoncunun isi çikmis olsa at arabasi yollardi ki anam çok kizardi.
‘’ O nedir ogul tangur tungur içimiz disimiza çikiyi yanimizda yüklü gelin var düsükmü etsin, yarim saat sona olsun fayton gelsin’’ derdi.
Gelinler ipekten renkli göz alici ( Atlas Çadir) dedigimiz çarsaflara bürünüp altinlarini takarlardi, annemlerde siyah çarsaf giyerler, bizde arada kalmis bir kiyafet türüyle giderdik, genelde esarp örtünmek istemezdik, annem “gizim hamamdan çikinca basin üsür al bunu tak” derdi.
Eger hamamda çok yasli hatun analar, niye bu gizin basinda ah(beyaz tülbent) yohtur? Ogul bir degirmi kestüremediiizmi,(bir metre tülbent kestiremedinizmi derlerse;
annelerimiz ‘cici annesi o okuyu örgetmen olacak’ diye basi açikligimizi kamufle ederlerdi.
Hepimizin kanaviçe islemeli hatta ucu dantelli bohçalarimiz vardi, pestamallarimiz Karadeniz’in sari simli islemeli kirmizi ipek pestamallariydi, taslarimiz, bakirdandi ortasi kuslu ya da balikli olurdu, her biri bir sanat isçiligi tasiyan eser gibiydiler. Taslarin Alt yada yan tarafinda muhakkak ustasinin adi yazardi, benim tasimda mammed(Memed) efendinin möhürü var giymetli derlerdi.
Bizlerin ayaklarimiz da tahtadan takunyalarimiz olurdu, fakat taze gelinlerin ayaklarinda gümüs nalinlari vardi. Taraklari da fildisiydi, elleri kinali halde süpürge saçlariyla nasil arzi endam ettiklerini anlatamam, bir an önce büyümek isterdim. Kapi kenarinda serinlemeye çalisan yasli teyzeler de gözleriyle genç kizlari keserlerdi, acaba eti butu yerinde mi, gögüsleri de iyimi çocuk emzirir mi gibi kendi ogullarina kiz begenme seanslarindaydilar. Bu arada ben gibi cilizlar begenilmezdi, en çok saçlarim taranirken hamam basima yikilirdi, yaba tarak denilen tahta taraklar vardi, , annem biraz da sirada bekleyen kardeslerime zaman ayirabilmek için aceleyle dolasmis saçlarimi tararken yolup yolusturur, bu yasta uzun saçi neydecen diye söylenirdi.
Hamamin sahibi hatun, tüm altinlarini takinir güzel kokular sürünüp hamam kürsüsü denilen yüksekçe bir yerde otururdu. Hamama gelen kadinlar; yaptiklari kalbura basti, maydanozlu kiymali börek, yaprak sarma (asma yapragina sarilmis iç) hamamcinin torpiline göre kürsüsünün altina sokustururlardi. Aman Asov(Ayse) hatun sürmeli gözünü sevem beni seyle ferah bir küruna goyasin isicaga -dayanamiyim telesiyim(bunaliyorum).
Hamamcida ‘’helbette Nadire baci senin bohçan aha so tahta basinin sag tarafinda heç tasalanmayasin’’ diye kurum kurum kurulurdu(Böbürlenmek anlaminda).
Paklanma malzemelerinden Hacisakir sabunu mis gibi kokardi, saç yumusatici olarak kil meshurdu simdilerde cilt bakiminda kullanilan kil iste o zamanlardan gelmedir.
Hamam o yüksek kubbesiyle buhari yukari çeker içerisi saglikli bir ortam olurdu getirilen yiyecekler göbek tasina dizilir gruplar halinde yenir güzel sohbetler edilirdi, En son abdestler alinir, çikarken herkes birbiriyle salâvatlasir Allah tekrarini nasip eylesin güle güle kirlenin denilirdi. Herkesin bidir bidir dudagi oynardi dua ediyorlarmis ne güzel bir adetmis insan arininca ruhuda ariniyor dualarla.
Eger o günkü gelin hamamiysa bu hatirladiklarima ek olarak, gelin olacak kizin arkadaslari maniler türküler söyleyerek geline eglenceli bir sekilde banyosunu yaptirip vedalasirlardi.
Iste ben geçmisteki o güzel hamamlari ve o adetleri bulamadim, bu güzel gelenegi yasatamadim ancak asagidaki siirimde sizlere anlattigim sekilde tüm kadin okuyuculari bu gelin hamamina davet ediyorum, hos geldiniz eger hayalinizde canlandirabildiysem iyi bir ev sahipligi yapmisim demektir simdiden tesekkür ediyorum.
Saygilarimla.
DIVRIGI I (BALA HAMAM)
BALA HAMAMIN NAZLI SÜLÜNÜ,,
SÖKMÜS BELIGINI SIRMA TELINI,
FILDISI TARAGI, GÜMÜS NALINI,
ATLAS ÇADIRI DA, YERE SÜRÜNÜ
YESIL DIVRIGININ, TAZE GELINI
GANAVIÇE NAKISLI IPEK BOHÇASI,
GIRK GAT CEHIZLI, VAR FERMANASI
YASSUR OLSUN ONA BÖYÜG ANASI
ATLAS ÇADIRIDA, YERE SÜRÜNÜ
YESIL DIVRIGININ, TAZE GELINI
BALA HAMAMIN, ALÇAK KURNASI
GETIRSIN GÖRÜMÜ, ACEM GINASI
SUTARASI ALTUN, ALTUNDUR TASI
ATLAS ÇADIRI DA, YERE SÜRÜNÜ,
YESIL DIVRIGININ, TAZE GELINI
BEKIR ÇAVUSUN, BALA HAMAMI
SU SIKIRDIYOR, HER SADIRVANI,
ÇIKARIN KEREVETE GELIN HANIMI,,
ATLAS ÇADIRIDA YERE SÜRÜNÜ,
YESIL DIVRIGININ TAZE GELINI
