Hugo Rafael Chavez Frias, 28 Temmuz 1954 yilinda Venezuela’nin Barinas eyaletinin Sabeneta kentinde yoksul bir ögretmen ailenin çocugu olarak dünyaya geldi. Beysbol meraklisi, müzik, resim ve tiyatroyla da ilgilenen bir genç olarak yetisti. 1971 yilinda liseyi bitirdikten sonra Venezuela Askeri Akademisine yazildi, yüksek egitimini burada tamamladi, Askeri bilimler, siyaset bilimi, iletisim üzerine egitim aldi.
Askeri Akademide ve Simon Bolivar Üniversitesinde siyaset bilimi dersleri verdi. 1982 yilinda ordu içinde Bolivarci Devrimci Hareket-200 (MBR-200) Örgütünü kurdu. Hem ordu içinde hem sivil sol örgütlerle ittifak halinde hareketi büyütmeye çalisti. 1992 yilinda Baskan Carlos Andrés Pérez hükümetine darbe girisiminde bulundu ancak basarisiz oldu ve tutuklandi. Tutuklanmasi ile birlikte halk içinde taninmaya basladi. Hapiste yattigi 2 yil boyunca popülerligi yükseldi, bu arada sol siyasi partilerle de iliskilerini gelistirdi ve “Dördüncü Cumhuriyet” olarak nitelenen neoliberal iktidar dönemlerine karsi “Besinci Cumhuriyet Hareketi”ni olusturdu. 1998 yilinda aday oldugu devlet baskanligi seçimlerini kazandi. Anayasayi degistirdikten sonra 2000 ve 2006 yillarinda yapilan baskanlik seçimlerini de kazandi. 2006 yilinda kendisini destekleyen bazi siyasi örgüt ve akimlari birlestirerek Venezuela Birlesik Sosyalist Partisini (PSUV) kurdu. Son olarak Ekim 2012 seçimlerinden de yüzde 54 oy alarak 4. kez baskanlik koltuguna oturan Chavez, seçim öncesi tedavi gördügü ve seçim sonrasi yeniden ortaya çikan kanser hastaligina yenik düserek önceki gün yasamini yitirdi.
CHAVEZ’IN HALEFI NICOLAS MADURO: Otobüs soförlügünden devlet baskani yardimciligina
Venezuela Devlet Baskani Yardimcisi olan ve ikinci defa ameliyat olmak için Küba’ya giderken, “Eger seçim olursa onu seçin” diyerek Chavez’in halef tayin ettigi Nicolas Maduro gençliginde bir ögrenci lideriydi. Sosyalist Lig isimli bir siyasi örgütü destekliyordu. Liseyi bitirdikten sonra Caracas metrosuna bagli otobüslerde soför olarak çalismaya basladi. Sendikali oldu, sendikanin baskani oldu sonra. Chavez hükümeti döneminde ise milletvekili. Venezuela burjuvazisisin en sevmedigi yani da bu belki de, bir isçi ülkenin Meclisinde önce milletvekili sonra baskan adayi olabildi.
Caracas Metrosu Sendikasinin kurulusuna paralel zamanlarda Maduro, Chavez’in önderlik ettigi 5. Cumhuriyet Hareketinin de kuruculari yer aliyordu. Ardindan Kongreye seçildi. 1999-2000 yillari arasinda yeni Anayasayi hazirlayan Kurucu Ulasal Mecliste de yer aldi. Mecliste, Sosyal Haklar Komisyonundaydi ve Bolivarci Hükümetin ilk yillarinda isçilerin haklari, asgari ücretin belirlenmesi gibi konular üzerinde çalisti.
2006’da Ulusal Meclis Baskanligina seçildi. Daha sonra ise Disisleri Bakani oldu. 2004 yilinda ALBA’nin (Amerika Halklari için Bolivarci Ittifak) , 2008 yilinda UNASUR’un (Güney Amerika Uluslari Birligi) ve 2011 yilinda ise 33 ülkeyi ve 550 milyon nüfusu temsil eden CELAC’in (Latin Amerika ve Karayip Devletleri Toplulugu) kurulusunda önemli rol oynadi.
VENEZUELA’DA CHAVEZ DÖNEMINDE NELER OLDU?
Chavez’in ölümünün ardindan AKP Gaziantep Milletvekili Samil Tayyar, “Nasil bir toplum olduk; Cani Esad’in savunucusu Chavez’den bile ulusal kahraman ürettik!” diye yazarken,
AKP Sözcüsü Hüseyin Çelik ise Chavez’in ölümünü söyle degerlendirdi: “Ülkesini Küba modeline göre sekillendirmeye çalisiyordu. Geçen yil Venezuela`yi ziyaret ettim. Bu petrol zengini ülkede insanlarin önemli bir bölümü sefalet içinde yasiyor. Baskent Karakas`ta bile neredeyse sehrin yarisi çok ilkel evlerde yasiyor. Bizdeki gecekondular bunlarin yaninda saray kaliyor. Suudi Arabistan`dan sonra dünyadaki en bol petrole sahip olan Venezuela, tam bir zitliklar ülkesi. Zenginler çok zengin, fakirler tam sefil. Ilginç lider Chavez, Amerika`ya degil kansere yenildi. Umariz, bu güzel ülke, Küba modelinden yakasini kurtararak demokrasiyle yola devam eder.”
Ancak Çelik’in göremedigi ya da görmek istemedigi gerçekler vardi ki bunlarin bazilarini siralayalim istedik:
*Venezuela ekonomisi on yilda yüzde 47.4 büyüdü. Sadece 2012 ilk döneminde büyüme orani yüzde 5.6 olarak açiklanmisti.
*Yerel sorunlarla ilgilenen 30 bin yerel halk konseyi olusturuldu, halkin sosyal sorunlarin tespit ve çözümüne dogrudan katilimi saglandi.
*Son on yilda sosyal hizmetlere ayrilan bütçe yüzde 60.6 oraninda artirildi. (772 milyon dolar) Bütçenin yüzde 42.3’ünü sosyal yatirimlara ayrildi.
*Esitsizlik yüzde 54, yoksulluk yüzde 44 oraninda azaldi. 1996 yilinda yüzde 40’a ulasan asiri yoksulluk orani yüzde 7.3’e düsürüldü.
*Issizlik yüzde 11.3’ten yüzde 7.7’e düstü. Sosyal güvenceye sahip olanlarin sayisi üç kat artti.
*Misyon adi verilen sosyal programlardan 20 milyon Venezuela vatandasi yararlandi.
*Chavez öncesinde ciddi bir sorun olan okuma-yazma sorunu UNESCO verilerine göre tamamen ortadan kalkti.
*Parasiz egitim sayesinde bugün Venezuelali anaokul yasindaki çocuklarin yüzde 72’si anaokuluna gidiyor, ilkögretimde okullasma orani yüzde 85.
* Binlerce yeni okul insa edildi. Devlet okullarinda ögretmen sayisi bes kat artti, 65 binden 350 bine ulasti.
*Bolivarci Üniversiteler adiyla yeni ve ücretsiz üniversiteler kuruldu. Üniversiteye devam eden gençlerin orani yüzde 83’e yükseldi ve bu bakimindan Venezuela Latin Amerika’da ikinci, dünyada ise 15. sirada bugün.
*1998 yilinda nüfusun yüzde 21’inin yetersiz beslenmeden mustarip oldugu ülkede, bu oran yüzde 5’e indi. Gida tekellerinin pahali ürünleri karsisinda, üretimi ucuz gidalarin satildigi MERCAL isimli süpermarket zinciri olusturuldu.
*1980’lerde gida ürünlerinin yüzde 90’i ithal edilirken bu oran yüzde 30’a düsürülmüs durumda.
*Bugün 4 milyonu çocuk 5 milyon Venezuelaliya okullarda ücretsiz gida saglaniyor.
*Son bir buçuk yilda yoksullar ve orta gelirliler için 250 bin ucuz konut üretildi.
*Çocuk ölümlerinin orani binde 25’ten binde 13’e düsürüldü.
*Nüfusun yüzde 96’sinin temiz suya ulasimi saglandi.
*1998 yilinda 10 bin kisiye düsen doktor sayisi 18’den 58’e yükseldi.
*Sadece Barrio Adentro isimli ücretsiz birinci ve ikinci basamak saglik hizmeti verilmesini içeren programla ülkeye gelen 8 bin 300 Kübali doktor, 7 bin klinik kurdu, bu kliniklerde 1.4 milyon insanin hayati kurtarildi.
*Son 6 yilda 19 bin 840 evsiz sokakta yasamaktan kurtarildi.
*Özel sübvansiyonlar sayesinde normal fiyatlarin yüzde 34-40’i arasinda daha ucuz satis yapan kamu eczaneleri agi olusturuldu.
ABD’NIN CHAVEZ KABUSU
Bir devlet baskaninin ölümünü hiç böyle heyecanla beklememisti belki ABD. Hadi belki Fidel Castro’yu beklemistir diyelim. 14 yillik Chavez iktidari döneminde beklemekle yetinmedi ABD yetkilileri. 2005 yilinda Condoleezza Rice, Chavez’in “bölge için bir tehdit” oldugunu açikladi. CIA Venezuela’yi “5 sicak bölge” listesine aldi.
Medya Patronu Pat Robertson açik açik Chavez’i öldürmenin milyonlarca dolar harcamaktan daha kolay olacagini söyledi. 2006’da zamanin ABD Ulusal Istihbarat Direktörü John Negroponte, Venezuela’yi ABD için bir tehlike olarak adlandirdi. Savunma Bakani Donald Rumsfeld ise Chavez’i Hitler’le karsilastirdi.
Beyaz Saray, Venezuela’yi “Terörizme karsi yeterli destegi vermeyen” ülkeler listesine koydu. ABD’li sirketlerden silah ya da askeri malzeme almasinin yasakladi. 2008’de Pentagon, 4. Filosunu, Latin Amerika ve Karayipler’de görevlendirdi. 1950 yilinda devre disi birakilan 4. filo o zamandan beri çalismiyordu.
2010 yilinda Kolombiya’da “Antiamerikanci güçlere karsi” 7 askeri üs kurma karari aldi. Uluslararasi basinda Chavez’in bir diktatör, bir tiran, Amerika düsmani bir terörist oldugu yazilmaya baslandi. Venezuela’nin imaji siddet, güvensizlik, suç, yozlasma ve kaos olarak sekillendirilmeye çalisildi.
LATIN AMERIKA’YI BIRLESTIRDI
Kitayi sömürmeye doyamayan ABD ve batili emperyalistler için Chavez’in varligi sadece Venezuela Petrolü meselesi degildi elbet. Birçok Latin ülkesinde iktidari alan ve Chavez etrafinda toplanan görece halkçi, ilerici hükümetlerin ekonomik ve politik olarak ortak örgütler kurarak güçler dengesini sarsmasi da Chavez’in ölümünün “dört gözle” bekleniyor olmasinin bir diger nedeniydi. Chavez ile birlikte Amerika Halklari için Bolivar Ittifaki (ALBA), Güney Amerika Uluslari Birligi (UNASUR), PetroCaribe, PetroSur, TeleSur, ALBA Bankasi, Güney Bankasi ve Karayip ve Latin Amerika Devletleri Toplulugu (CELAC) gibi ortak kurumlar olusturuldu. Bu örgütlerin hiç birinde ne ABD, ne de bölgenin elitleri yer aldi.
3 ÜLKEDE YAS ILAN EDILDI
Venezuela Hükümeti, Hugo Chavez’in vefati üzerine ülkede 7 gün ulusal yas ilan etti. Disisleri Bakani Ellias Khava, Chavez’in nasinin yarin ulusal merasimle son yolculuguna ugurlanmadan önce Askeri Akademi salonunda bekletilecegini belirtti.
Küba Devlet Konseyi hayatini kaybeden Venezuela Devlet Baskani Hugo Chavez anisina ülkede ulusal yas ilan etti. Konseyin açiklamasinda, tüm kamu kurum ve ordu birliklerinde bayraklarin yariya indirilecegi, kamusal etkinlik ve festivallerin iptal edildigi kaydedildi.
Iran da ulusal yas ilan ederken, Cumhurbaskani Mahmud Ahmedinecad ise, “Özgürlük ve adalet soyundan olan büyük bir insanin ruhu göklere uçtu ve yokluguyla dünyayi yasa bogdu. Venezuela, cesur oglunu ve dünya devrimci ve zeki bir lideri kaybetti. Chavez, milletlerin bagimsizlik ve adalet için çaba sarf ettigi sürece diridir. Özgürlük istemi ölmedigi sürece o da ölmeyecek” dedi.
SÜREÇ NASIL ISLEYECEK?
Venezuela Anayasasi, Devlet Baskani Hugo Chavez`in ölümünden sonraki süreci tarif eden bir yol haritasi sunuyor. Anayasa`nin 233. maddesi, devlet baskaninin ölüm, istifa ya da yüksek mahkeme tarafindan görevden alinmasi durumunda atilacak adimlari siraliyor. Devlet Baskaninin yoklugunda, takip eden 30 gün içinde genel seçime gidilmesi öngörülüyor. Ayrica, yeni devlet baskani seçilip görevi devralana kadar, en yüksek yasama organi Devlet Baskanligi`ni ikame ediyor. Devlet Baskani`nin geçici yoklugunda Baskan yardimcisi 90 gün süreyle görevi devralirken, bu süre Meclis karariyla 90 gün daha uzatilabiliyor. Eger devlet baskaninin yoklugu 90 günü geçerse, meclis oylama yaparak devlet baskaninin mutlak olarak görevde olmadigina kanaat getirebiliyor.
CHAVEZ`IN ARDINDAN...
BOLIVYA: HEP YANIMIZDA OLACAK
Baskanlik Sarayindan ulusa seslenen Bolivya Devlet Baskani Evo Morales, Bolivya halki adina bassagligi mesajlarini iletirken, “Chavez her zamankinden daha fazla hayatta” diye konustu. Morales, “Kardes Chavez`in ölümü ile hepimiz yikilmis durumdayiz. Chavez, duyarli bir kardes, dost bir devrimci, ayni Simon Bolivar`in yaptigi gibi, büyük vatani için savasan bir Latin Amerikaliydi” ifadelerini kullandi. Bolivya Devlet Baskani, Chavez`e verilecek en iyi hediyenin birlik olmak ve bütün dünya halklarinin esitligi için mücadele etmek oldugunu söyledi.
BM: ÖLÜMÜNDEN ÜZÜNTÜ DUYDUK
Birlesmis Milletler Genel Sekreteri Ban Ki-moon, Chavez`in ölümünden duydugu üzüntüyü dile getirdi. BM Genel Sekreteri, Chavez`in ülkelesinin kalkinmasina yönelik yaptigi çabalara vurgu yapti. Ban Ki-moon ayrica Venezuela halki, hükümeti ve ailesine de bassagligi mesaji gönderdi.
AB: CHAVEZ ÖLDÜ, ILISKIMIZE BAKALIM
Avrupa Konseyi Baskani Herman Van Rompuy ve Avrupa Komisyonu Baskani Jose Manuel Barroso, Hugo Chavez`in hayatini kaybetmesi dolayisiyla Venezuela Devlet Baskan Yardimcisi Moros’a ortak bassagligi mesaji gönderdi. Mesajda, “AB, Bolivarci Venezuela Cumhuriyeti Baskani Hugo Chavez`in vefatini üzüntüyle ögrenmistir. Venezuela, Güney Amerika`nin sosyal gelisimi ve bölgesel entegrasyonuna yaptigi katkiyla öne çikmistir. Gelecekte iliskilerimizin derinlesmesi temennisiyle, Venezuela halki ve hükümetinin acisini paylasir, içten bassagligi dileklerimizi iletmek isteriz” denildi.
ABD: VENEZUELA`DA YENI BIR DÖNEM
Hugo Chavez’in ölümüyle yapilan ilk açiklamada, ABD’nin Venezüuela halkina “destegi” ve Venezula devletiyle yapici iliski gelistirme arzusu yinelendi. Açiklamada, “Venezuela yeni bir tarihi döneme baslarken, Amerika demokrasi ve hukuk devleti ilkelerinin tesviki ve insan haklarina saygi içeren politikalara bagliligini korumaktadir” denildi.
EMEP: HALKI, MIRASINA SAHIP ÇIKACAKTIR
Emek Partisi Genel Baskani Selma Gürkan’in mesajinda, “Hugo Chavez, bütün yasami boyunca halkinin mutlulugu ve esenligi için çalisti. O, Venezuela ve Latin Amerika halklarinin bagimsizlik ve demokrasi mücadelesinde önder bir rol oynadi ve dünyanin bütün mazlum halklarinin sevgi ve sempatisini kazandi. Chavez’in ölümünü firsat bilerek emperyalizmin isbirlikçisi bir iktidar kurmak için harekete geçecek güçler Venezuela halkinin direnisi ile karsilasacaktir. Venezuela halki Chavez` in halkçi, devrimci mirasina sahip çikacaktir” ifadesi kullanildi.
DISK: HALKLARIN UMUDU CHAVEZ`I UNUTMAYACAGIZ ‘
DISK Yönetim Kurulu açiklamasinda, su ifade kullanildi: “Ülkesinin bagimsizligi ve demokratiklesmesi için neo-liberalizme karsi somut bir alternatif olusturan, ABD emperyalizmine kafa tutan Chavez, Venezuela halkinin yüz yüze oldugu yoksulluk, açlik, cehalet, barinma, çalisma ve kadin haklari gibi sorunlarinin çözümünün kapitalist sistem içinde kalinarak saglanamayacagini vurguladigi ve etkin politikalar olusturdugu için emperyalizmin Latin Amerika`daki hedefi ve yoksul halklarin ise umudu haline geldi.”
*Chavez dönemi istatistikleri, Carles Muntener (Halk Sagligi Profesörü, Toronto Ünv.), Joan Benach (Halk Sagligi Profesörü, Barcelona Pompeu Fabra Ünv.) ve Maria Paez Victor’un (Sosyolog, Venezuela) “Los logros de Chávez y la revolución bolivariana/Chavez ve Bolivarci Devrim’in basarilari” baslikli makalelerinden alinmistir.
.jpg)
