ELIF INCE - elif.ince@radikal.com.tr / Arsivi
Çevre ve Sehircilik Bakanligi, Istanbul ’da Afet Riski Altindaki Alanlarin Dönüstürülmesi Hakkinda Kanun kapsaminda Avcilar, Küçükçekmece, Bakirköy, Esenyurt, Basaksehir, Esenler, Arnavutköy ve Eyüp ilçelerinde 42 bin 300 hektarlik araziyi yeni proje alani ilan etti. Deprem dönüsümü için gerekli rezerv yapi alanlari ve üçüncü havalimani projesinin de yer alacagi bölgedeki binalarin dönüsümü için uzlasilamaz ise kamulastirma yapilacak. Yeni yapilasmaya açilan alanda birçok yerlesik mahallenin yani sira kent için hayati önem tasiyan içme suyu havzalari, tarim arazileri ve orman alanlari da bulunuyor.
Avrupa yakasinin 8’de 1’i
Yeni proje alani ilan edilerek yeni yerlesime açilan bölge, Karadeniz kiyisinda yapilacak üçüncü havaalanindan baslayip, Küçükçekmece Gölü’nü de içine alarak Marmara Denizi’ne kadar iniyor. Basinköy, Olimpiyat Stadi çevresi, Tasoluk ve Hadimköy’ü içine alan bölgeye son olarak aralik ayinda ‘çarpik yapilasma’ gerekçesiyle 3 bin 800 hektarlik Bahçesehir, Hadimköy ile Küçükçekmece Gölü’nün kuzeyinde yer alan Sahintepe, Güvercintepe ve Tahtakale mahalleleri de eklendi. Bu eklentilerle uygulama yapilacak toplam alan, Istanbul’un Avrupa yakasinin yaklasik 8’de 1’i, Beyoglu ilçesinin yaklasik 50 kati büyüklügüne ulasti. Rezerv yapi alani olarak planlanan bölgelerde binlerce konut ve on binlerce kisi yasiyor.
Bakanlik ‘Büyüksehir’e bildirdi
Çevre ve Sehircilik Bakanligi, alanin bütününde ‘kamulastirma ve gerekirse acele kamulastirma’ yapilabilecegini subat ayinda Istanbul Büyüksehir Belediyesi’ne yazdigi bir yazi ile bildirdi. Bakanligin IBB’ye gönderdigi yazida, ‘rezerv alan’ içindeki yapilarin afet yasasi kapsaminda dönüstürülmesinde ‘kamu yarari’ oldugu belirtiliyor. Yazida su ifadelere yer veriliyor: “Bakanlik oluru ile ‘rezerv yapi alani’ olarak belirlenen toplamda 42 bin 300 hektarlik sahada imar mevzuatina aykiri, ruhsatsiz, iskânsiz ve afet riski tasiyan yapilarin tasfiye edilmesi ve saglikli, güvenli yasam alanlarinin olusturulmasi hedeflenmektedir. Bu alan içerisinde kalan, ekonomik ömrünü tamamlamis, yikilma ya da agir hasar görme riski tasiyan yapilar ile yeni havaalani ve karayolu güzergâhlarinin, 6306 sayili kanun kapsaminda öncelikle anlasma yoluyla dönüstürülmesi, anlasma saglanamayan tasinmazlarin ise kamulastirilmasi veya gerek görülmesi halinde acele kamulastirilmasi hedeflenmektedir.”
Uzmanlar, bakanligin kararinin sehrin ‘anayasasi’ sayilan, 2009’da onaylanan Istanbul Çevre Düzeni Plani’na aykiri oldugunu vurguluyor. Sehrin ‘anayasasi’ sayilan, 2009’da onaylanan Istanbul Çevre Düzeni Plani’nda da kuzeye dogru yapilasmanin engellenmesi gerektigi belirtiliyor. IBB’nin plana dair raporunda, projeksiyonlarin ‘kentin yasam destek sistemlerinin yok olma sürecinde oldugunu’ gösterdigi, dogal alanlarin sürdürülebilir olmasi için kuzeye egilim gösteren kent gelisiminin engellenerek ekolojik degerlerin korunmasi, yapilasmanin dogu-bati aksinda ilerlemesi gerektigi belirtilmis. Sehir Plancilari Odasi Istanbul Sube Sekreteri Akif Burak Atlar “Bu alanlarin yapilasmaya açilmasi hem üst ölçekli planlara aykiri hem de dogal esiklerin asilmasi anlamina geliyor” dedi.
Reklamli ‘ekokentler’ yapilacak
Mimarlar Odasi’ndan Mücella Yapici, “Bu alanin yapilasmaya açilmasi korkunç bir çevre felaketi demek. Cografi ve jeolojik olarak yapilasma yasagi olmasi gereken alanlarda simdi yeni rant bölgeleri yaratilacak, reklamli ‘ekokentler’ yapilacak. Bu devasa alanda kamulastirma mekanizmasi insanlarin mülklerine el koymak, ucuza kapatmak için ve açikça spekülatif amaçli kullaniliyor” dedi.
Rezerv yapi alani ne demektir?
Afet yasasina göre bir bölgeyi ‘riskli alan’ ilan etmek için çesitli teknik raporlar (örnegin yerbilimsel etüt raporu) istenirken yeni yerlesimlerin kurulacagi ‘rezerv yapi alanlari’nin tespitinde sadece Maliye Bakanligi’nin görüsünün alinmasi yeterli. Rezerv alan ilan edilecek yere Çevre ve Sehircilik Bakanligi karar veriyor. Bakanlik burada istedigi gibi plan ve proje yapma yetkisine sahip, ayrica tasinmazlarin mülkiyet ve imar haklarini baska bir alana aktarma karari da alabiliyor. Rezerv yapi alanlarinda her türlü imar ve yapilasma hizmetleri durdurulabiliyor, tasinmazlarin satisi, devri ve kiralanmasi yasaklanabiliyor, yapilarin elektrik, su ve dogalgazi kesilebiliyor. Saglam binalar da proje bütünlügü gerekçe gösterilerek yikilabiliyor.
Çevre ve Sehircilik Bakanligi: Üç alternatif sunacagiz
Çevre ve Sehircilik Bakanligi’na bagli Altyapi ve Kentsel Dönüsüm Müdürlügü’nden Bülent Babaoglu, Afet Yasasi’nin “Bina saglam da olsa proje bütünlügü için yikilabilir” hükmünün ‘nitelikli ve kaliteli’ bazi projeler için uygulanabilecegini söyledi. Babaoglu sunlari dile getirdi: “Riskli alan kesinlikle tasfiye edilecek alandir. Rezerv konut alaninda ise tüm binalar yikilacak diye bir sey yok. Tasfiye edilmeyip korunacak alanlar olabilir. Mesela yeni bir site yapilmistir, iskâni vardir. Deprem yönetmeligine göre yapilmistir, orayi korursun. Su anda rezerv konut alaninda sentezlerimizi, analizlerimizi, ulasim etütlerimizi yapiyoruz. Sonra planlar yapilacak, yikilmasi gereken yerleri yikiyoruz, suraya tasiyoruz diyecegiz proje alani içinde. 42 bin hektarlik alanin tümünü bir kalemde yapmak mümkün degil, etaplar halinde yapilacak. TOKI bir idare olacak, bir sürü farkli paydas olacak. Kamulastirma karari var diye devlet parayi basip kamulastiracak diye bir sey yok. Vatandasa üç alternatif sunulacak: 1- Proje alani içinde sana konut veriyoruz. 2- Konutu beklemeyeceksen, hazir konutlarimiz varsa elimizde onlari teklif edecegiz 3- Para teklif edecegiz. Uzlasilamadigi takdirde kamulastirma gibi diger yollara basvurulabilir.”
‘Acele kamulastirma tehdit unsuru’
Bakanlar Kurulu Sulukule ve Tarlabasi için 2006’da acele kamulastirma karari almisti. Tarlabasi Dernegi’nin avukati Baris Kaska “Tarlabasi’nda acele kamulastirma karari uygulanmadi ama bu yetkiden güç alan belediye, ‘Eger bizimle anlasmazsan seni hemen tahliye ederiz’ diyerek vatandasin üzerinde baski kurdu” diyor. Kaska, Tarlabasi’nda belediye ile ‘uzlasamayan’ ev sahiplerine teklif edilen kamulastirma bedellerinin genelde gerçek ederinin dört-beste biri kadar oldugunu söylüyor: “Bedelleri Yargitay’da biraz olsun arttirmamiza ragmen aktüel degerlerin yarisina anca ulastik.”
Dönüsüm vatandas odakli olsun
Avcilar Belediye Baskani Mustafa Degirmenci: Düzenleme Çevre ve Sehircilik Bakanligi’na aittir, kararlari bakanlik uygular. Bizim bu yapi rezerv alani içinde kalan Tahtakale Mahallemiz var, burayla ilgili kamulastirma ve acele kamulastirma karari alindi ve vatandas odakli olsun arzusu içindeyiz.”
‘Kötü kullanilirsa atom bombasi olur’
Bakirköy Belediye Baskan Yardimcisi Turgay Akbal: Ilçe belediyelerinin plan yapma yetkisi eskiden de yoktu, bugün de yok. Ama kimse burada yasayanlarin ihtiyaçlarini bizden iyi bilemez. Herkes merak ediyor ilk uygulama nasil olacak. Iyi niyetle kullanilirsa deprem açisindan faydali olur, kötü niyetle kullanilirsa atom bombasi...
Her ilçede farkli sistem isliyor
Esenler Belediye Baskani Tevfik Göksu: Dönüsüm yaptigimiz mahallelerde yaklasik 25 bin kadar konut yeni planlara göre park, okul, yesil alan olmasi gereken donati alaninda kaliyor. Biz rezerv alanimizi bu konutlari deplase etmek için kullanacagiz. Her ilçedeki rezerv alanlarla ilgili uygulama farkli olacaktir.