Bugün, 8 Mayıs 2024 Çarşamba
Avrupa Futbol Sampiyonasi Puma, Nike, Adidas vb. spor firmalarinin sponsorlugunda dev törenlerle basliyor. Bu yilki turnuva, karsilasmalarin yapilacagi ülkelerdeki insan haklari ihlalleri üzerinden politik bir karaktere büründürüldü. Bazi ülkeler turnuvaya katilmayacaklarini açiklayarak, insan haklarina ne kadar önem (!) verdiklerini gösterdiler. Ancak kimse spor malzemesi ve giysisi üreten tekellerin Uzak Asya ülkelerinde kölelikten farki olmayan çalisma kosullarina dikkat çekmedi, gündeme getirmedi. Avrupa Futbol Sampiyonasi’ndan çok kisa süre önce Kamboçya’da yapilan Asgari Ücret Tribunali de gazetelerde göze çarpmayan bir haber olmaktan öteye geçemedi.
ASGARI ÜCRET IÇIN SEMBOLIK MAHKEME
Dünyanin neresinde olurlarsa olsunlar ve hangi sektörde çalisirlarsa çalissinlar isçilerin en büyük istegi yasal asgari ücret. Kamboçya’nin 350 bin tekstil isçisi için de, aylik 93 dolar asgari maas ne pahasina olursa olsun elde edilmek zorunda. Puma, Reebok, Adidas, Nike, H&M, GAP, Levi’s gibi ABD ve Avrupa tekelleri, ürünlerini Bengaldes’ten sonra en ucuz bu ülkede üretiyor. Ücretler düsük, saglik giderleri isçi tarafindan üstlenilmek durumunda, hiç bir yan ödeme yok! Fabrikalar yerden mantar biter gibi bitiyor, birilerinin deyimiyle sanayi patlamasi yasaniyor ama bu patlama isçilere yansimiyor. Insanlik disi çalisma kosullari, bir odada 7-8 kisi bir arada yasamak, ayda 80 dolari geçmeyen maaslar, greve çikildiginda ölümle karsi karsiya kalmak, Kamboçyali tekstil isçilerine kader diye dayatilan sorunlardan bazilari. Ama onlar, bu durumu degistirmek için sendika ve insan haklari örgütlerinin destegiyle bir tribünal (sembolik mahkeme) düzenlediler. Bir jürinin önüne çikarak insanlik disi sartlarda üretim yaptiran sirketleri yargiladilar.
‘ÖLMEMEK IÇIN YASIYORLAR’
Konusmacilardan biri 27 yasinda, iki yasinda bir oglu olan tekstil isçisi kadin Hieb Kimhour’du. Kimhour, Phnom Penh’deki Grand Twins firmasinda çalisiyor. Firmanin 6 bin isçisinin çogunlugunu 18-35 yasindaki kadinlar olusturuyor. Mallar Reebok ve Adidas için üretiliyor. Hieb, uluslararasi tribünalde çalisma ve yasam kosullarini söyle anlatiyor:
“Maasim 66 dolar. Günde 2-3 saat fazla mesaiye kalarak ayda 100 dolar kazaniyorum. Esim insaatlarda amele olarak çalisarak ayda 40 dolar kazaniyor. Esim, oglum, kiz kardesim ve iki meslektasimla kaldigim 10 metre karelik oda için 15 dolar ödüyorum. 5 dolar elektrik ve su için, 75 dolar da beslenmek için harciyorum. Gün boyu çocuguma bakan kiz kardesime de 20 dolar veriyorum. Geçen aylarda hastalanmistim, tedavim için para bulamadigimdan 50 dolar kredi çektim. Her ay 10 dolar faiz ödüyorum. Sonuçta elde avuçta bir sey kalmiyor.”
TOPLU BAYILMALAR
Kamboçya’daki giysi ve ayakkabi fabrikalari sürekli olarak kitlesel bayilmalarla gazetelerin mansetine çikiyor. Örnegin Puma için üretim yapan Huey Chuen ayakkabi fabrikasinda bir yil önce 123 isçi ayni anda bayginlik geçirerek hastaneye kaldirildi. H&M için giysi hazirlayan M&V International Manifacturing’de iki ay önce 455 isçi hastanelik oldu. Geçen yil tekstil isletmelerinde toplam 34 kez bayginlik olayi yasandi ve 2 bin 400 isçi en az bir gün çalisamadi. Patronlar, bayginliklari isçilerin iyi beslenmemesine baglarken sendikalar ve insan haklari örgütleri, üretim sirasinda açiga çikan zehirli gazlar, kötü havalandirma, çalisma süresinin uzunlugu, molalarin olmamasi, asiri sicak ve tuvalete gidememe gibi sorunlara dikkat çekiyorlar.
SENDIKAL MÜCADELE ENGELLENIYOR
Kamboçya is yasasi 24 aya kadar kadrosuz çalistirmaya izin veriyor. Ancak gerçeklik çok baska: Tribunale katilan 33 yasindaki Sendikaci Noun Chhenhour, Kampong Chnnang’daki M&V International Manufacturing fabrikasinda çalisan 4 bin 650 isçiden yarisinin 3 aylik, yüzde 40’inin alti aylik sözlesmelerle çalistirildigini, sadece yüzde 10’unun kadrolu oldugunu açikliyor. Bu sözlesmelerle 11 ay çalistirilan isçiler önce isten atiliyor, bir hafta sonra yeni isçi olarak sözlesme imzalayip isine devam ediyor. Bu uygulama en fazla genç kadin isçiler için geçerli. Böylece patron, ayda 2 dolar olan hamilelik ek ödemesinden tasarruf etmis oluyor. Bu tür sosyal haklar yalnizca en az bir yildan beri firmada çalisanlar için söz konusu. Noun Chhenhour, isletme politikasinin sendikalarin isini zorlastirdigini, kisa süreli sözlesmelerle çalisan isçilerin birakin sendikalarda aktif olmayi, sendikacilarla konusmayi bile göze alamadigini söylüyor. Bu politika konusunda en hirsli olan ABD pazarina üretim yapan Blossom Century fabrikasi. 2010 yilinda daha iyi çalisma kosullari ve ücret zammi için greve katilanlarin hepsi (700 isçi) bir gün içinde kapinin önüne konuldu ve hâlâ is bulamiyorlar.
PATRONLARIN ÇOGU KAÇTI
Is kosullarinin yargilandigi davaya patron sözcüleri de davet edildi. Kendilerine yönelik suçlamalari cevaplandirmak, iddialarin ‘iftira’ oldugunu kanitlamak hakkina sahiptiler. GAP ve Kamboçya Isverenler Birligi, hiçbir tepkide bulunmazken H&M yazili bir açiklamayla yetindi. Sadece Adidas ve Puma temsilcilerini gönderdiler. Puma adina mahkemeye katilan Edel Anit, kimsenin ‘kaçtilar’ demesini istemedikleri için geldiklerini, fabrikalarinda kitlesel bayilma yasandiktan sonra bagimsiz bir arastirma komisyonu kurdurarak olayi sorusturduklarini, is kosullarinin iyilestirilmesi için önerilerde bulunduklarini ve isçilerin muayene masraflarini üstlendiklerini söyledi. Jürinin tekstil isçilerinin asgari maaslarini sendikalarin talebi olan 120 dolara çikarma konusunda neler düsündükleri sorusunu ise cevapsiz birakan Puma ve Adidas sözcüleri, maaslara yapilan zammin fiyatlari etkilemeyecegini, piyasaya sunulan bir tisört veya pantolonda isçilere ödenen ücret payinin sadece yüzde 2.8 oldugunu kabul etmek zorunda kaldilar.
INSANCA ÇALISMA, YASAM VE ÜCRET ISTENDI
Bu veriler dikkate alindiginda jürinin karari sasirtici olmadi: “En temel hak olan insanca yasam hakki sürekli ihlal edilmektedir. Tekstil isçilerinin ve ailelerinin yasayabilmeleri için maaslarin 185-200 dolara çikarilmasi gereklidir. Adidas, Puma, H&M,GAP, Nike, Levi’s ve diger dünya tekelleri sadece söz vermekle kalmayip bölge ülkelerindeki fabrikalarinda çalisan isçilere standart asgari maas garantisi vermek zorundadir. Birlesmis Milletler ve Uluslararasi Çalisma Örgütü, Kamboçya’da insan ve isçi haklariyla yakindan ilgilenerek sendikalarin korkmadan görevlerini yapmalarini saglamalidir. Sendikalar, yasal asgari ücret-maas için mücadelelerini hiçbir sinirlandirmaya ugramadan sürdürebilmelidirler.”
Tribünal, hem sendikalar hem de isçiler açisindan cesaretlendirici ve umut vericiydi. Belki de bu nedenle Puma çalisanlari haklarini elde etmek için mücadeleye basladilar. Yapilan bir eylem sirasinda isçilere ates açildi ve üçü agir olmak üzere çok sayida kadin isçi yaralandi. Puma, isçilerin hastane masraflarini üstelenecegini açikladi. Bu yil 7 bin isçinin katilimiyla Kamboçya’nin en büyük 1 Mayis eylemi yapildi. Eylemin ana talebi, insanca yasamaya yetecek bir yasal asgari ücret idi!(DIS HABERLER)
HAK ARAMAK ÖLÜM NEDENI
2010 yili mayis ayinda Kamboçya’nin çogu kadin olan tekstil isçilerinin maasi 56 dolardan 61 dolara çikarildi.
Bunlardan biri olan Hout Wannak bu parayi kazanabilmek için günde 9 saat çalismak zorunda. Reddetme olanagi olmayan fazla mesailer için saat basina ek olarak 50 cent kazaniyor. Bu sayede maasi 80 dolara çikiyor. Bu parayla geçinmesi imkansiz. Öte yandan, yalnizca pazar günleri evde kalabiliyor.
Wouk, Phnom Pehn bölgesinde yüksek duvarlarin ardinda gizli fabrikalarda çalisan 350 bin isçiden sadece biri.
Bu fabrikalarda dünya tekelleri H&M, Puma, Nike, Adidas, Levi’s, GAP vb. için üretim yapiliyor. Hout ve ailesinin bu markalardan bir giysi veya ayakkabi giymesi ise olanaksiz.
Bu nedenle 2010 eylül ayinda baslayan, hedefi insanca çalisma kosullari ve 93 dolar asgari maasa erismek olan 60 bin tekstil isçisinin katildigi grevin içinde o. Isten atilmayi hatta kursunlanmayi göze alarak...
INGILTERE KABINESI MAÇLARA GITMEYECEK
Ingiltere hükümeti, 2012 Avrupa Futbol Sampiyonasi’da takimlarinin hiçbir grup maçina katilmayarak Ukrayna’yi boykot etme karari aldi. Ingiliz siyasetçilerin boykot kararini, Ukrayna’nin eski basbakani Yulia Tymoshenko’ya ‘önyargili adalet’ uyguladiklari gerekçesiyle aldiklari belirtildi.
Ingiltere Disisleri Bakani William Hague, Ukrayna’nin `ciddi problemleri` olduguna dikkat çekerek, “Hükümet olarak milli takimimizin Ukrayna’da oynayacagi maçlari seyretmeme karari aldik. Ukrayna’da yasanan son gelismeleri yanlis buldugumuzu göstermek için böyle bir karar aldik.” diye konustu.
Ukrayna Disisleri Bakanligi Sözcüsü Oleg Voloshin, Ingiliz yetkililerin boykot kararini elestirerek, bunun futbola zarar vermekten baska bir seye yaramayacagini ifade etti.
Polonya ve Ukrayna’nin ortaklasa ev sahipligi yaptigi futbol turnuvasinda, Ingiltere takimi finale kalmasi durumunda Ukrayna’da en az 5 maç oynayacak.
Almanya, Hollanda ve Avusturyali resmi yetkililerin de, ayni sebepten dolayi maçlara gitmeyerek Ukrayna yönetimini boykot edecegi öne sürülüyor.
Bu arada futbol sampiyonasinin diger ev sahibi Polonya, Avrupa Birligi (AB) ülkelerinin Ukrayna’yi boykot etmesi durumunda, bu ülkenin Rusya’ya yakinlasacagi uyarisinda bulundu.
Polonya Cumhurbaskani Bronislaw Komorowski devlet televizyonuna yaptigi açiklamada, Ukrayna’nin Bati dünyasina entegre olmak ile Rusya’nin gümrük birligi önerisi ortasinda bulundugunu belirterek, “AB’nin boykot karari Ukrayna’yi Bati ile entegrasyondan uzaklastirabilir” yorumunda bulundu. (DIS HABERLER)
