Bugün, 24 Kasım 2024 Pazar
Eyidogan uyariyor, “Ege her an depreme hazir olmali”
ITÜ Jeofizik Mühendisligi bölümü eski ögretim üyesi Prof. Dr. Haluk Eyidogan ile özellikle Ege ve Akdeniz için deprem tehlikesini ve öngörülerini konustuk. Eyidogan “Ege ve Akdeniz kiyilari turistik bölgeler. Buralarda eski, tarihi yapi stogunun mutlaka güçlendirilmesi gerekiyor. Yeni yapilarda deprem yönetmeligi ve yapi denetimi çok daha önem kazaniyor” diyor.
21 Temmuz’da Bodrum açiklarinda yasanan deprem sonrasinda, su an Ege’de deprem riski için neler söyleyebilirsiniz?
Bu deprem Bodrum merkezinin 10 km açiginda denizin altinda olmus, gökova fayi tarafindan yaratilmistir. Bu fay Gökova Körfezi’nin kuzeyinde gelisen 180 km uzunlugunda önemli bir aktif fay. 7 büyüklügüne kadar deprem yaratma potansiyeli var. Gökova Körfezi bir çöküntü havzasi ve çöküntü devam ediyor. Kiriklar olusuyor ve deprem yaratiyor. Alp-Himalaya deprem kusaginin üzerindeyiz. Deprem bölgeleri haritasinda Bati Anadolu’nun birçok yeri kirmizi renktedir. Bati Anadolu’nun her yerinde, Ege’de her an depreme hazir olunmali. Gökova Körfezi bilinen faylar nedeniyle, hem Gökova fayi hem de çevresinde, Datça ve çevresinde de aktif faylar var. Oralarda hasar yapici depremlerle karsilasma olasiligi oldukça yüksek. Bodrum, Kos bölgelerinde artçilar sürecek.
“Tsunami hesaplari yapilmali”
Bodrum’un yüksek olmayan yapilasmasinin, iki-üç katli evlerinin avantaji yasandi diyebilir miyiz? Çünkü bir yandan bu tarz turistik alanlara yüksek katli oteller, is merkezleri de yapiliyor.
Evet, bu avantaj oldu, binalar depremde kendini tasiyabilir güçte oldu. Bodrum ve çevresinde sorunlu zemin miktari fazla degil, o da avantaj. Dediginiz konuda özellikle buralar gibi yazin nüfusu üçe bese katlanan yerlerde risk büyüyor. Bu yapilarin nasil yapildigi, nasil denetlendigi, isçilik ve malzemenin ne oldugu ve ne tür bir depreme dayanacaginin uzmanlarca etüt edilmesi lazim.
Öncesinde de Ege Denizi, Izmir açiklarinda depremler yasandi.
Faylar Izmir’in içinden geçiyor. Seferihisar, Karaburun tarafina dogru kuzey-güney dogrultusunda ve Izmir’in güneyinden körfeze dogru faylar var. Izmir’in deprem açisindan tehlikesi çok yüksek. Önemli yerlesimlerinin bir kismi kötü, dolgu zeminler üzerinde. Giderek yüksek yapilasma var. Eski konut isyeri stogu, güçlendirilmesi gereken çok sayida yapi var. Ve nüfus artisi var. Tsunami etkileri var ki kiyi sehirlerde, özellikle dikkate alinmali. 6.6-6.7 denilen bu deprem Izmir’e yakin bir yerde olsaydi çok daha vahim manzaralarla karsilasabilirdik.
Akdeniz için durum nasil?
Ege kadar riskli bir bölge degil. Ama Antalya açiklarinda, Fethiye ve Kas’a kadar olan yerlerde deniz açiginda derin depremler olur. Rodos ve Girit ile Türkiye’ye yakin kiyilari deprem bakimindan aktiftir. Kibris tarafi yine oldukça aktif. Adana, Ceyhan, Kahramanmaras, Iskenderun Körfezi, Hatay’a dogru inen hat da birinci derece deprem bölgesi. Bunlarin hepsinde her an deprem olabilir.
Tsunami riski var mi Ege ve Akdeniz kiyilarinda?
Marmara’da son 2 bin yilda en az 30-40 tsunami olayi sayabilirim. Ege’de, Akdeniz’de de var. Bu Bodrum depreminde de ciddi tsunami oldu. afad raporunda 1.5 metre olarak görüldü. Bu deprem 7.5 olsaydi siler süpürürdü sahilleri. Akdeniz ve Ege için bir an evvel tsunami uyari merkezi sistemi kurulmali. Tsunami hesaplarinin yapilmasi lazim. Istanbul için bu hesaplar yapildi, Adalar’in arkasi için 5-6 metre veriyorlar. Akdeniz kiyilarinda da 7 metreye kadar tsunami tehlikesi var.
Ne kadar siddetli bir deprem tsunami yaratir?
Normalde 6-7 büyüklügündeki depremlerde büyük tsunami beklenmez. Ama bu birçok faktöre bagli. Bodrum’daki depremin tsunami özelliklerinin üzerine çalisilmasi ve ders çikarilmasi lazim. Karadeniz’de bile olabilir kesinlikle.
Yakin zamanda büyük bir deprem öngörüyor musunuz?
Türkiyede 2011’den bu yana 7 ve daha büyük bir deprem olmadi. 6 büyüklügünde bir deprem ile 7 büyüklügünde bir deprem arasinda deprem enerjisi açisindan 32 misli bir fark vardir. Küçük depremler büyük depremlerin enerjisini yok etmez, o olacaksa olur. Artçilar büyük depremler olmayacak demek degil. Faylar yerinde duruyor.
“Istanbul’un riski giderek artiyor, olasilik yüzde 60”
1999 depreminin 18. yilina geliyoruz. Istanbul için durum ne?
Maalesef 18. yilinda ayni yerdeyiz. Istanbul giderek riski artan bir sehir. Istanbul’un önümüzdeki 20 yil içinde 7 ve daha büyük bir depremle karsilasma olasiligi yüzde 60. Bu yüksek bir olasilik, ben gelismeleri yeterli görmüyorum. Organizasyon, egitim, yapilasma, planlama gibi her yönde çok eksigimiz var.
Istanbul hâlâ plansiz büyüyor. Güçlendirilmesi gereken yapilar, hastaneler, kamu binalari duruyor. Afet öncesi, ani ve sonrasi organizasyonu 16 milyonluk bir sehir için yeterli degil. Su anda bir deprem olsa, düsünmek istemiyorum.
“Hiç ummadiginiz yeni faylar olusabilir”
Bozcaada, Gökçeada, Çanakkale bölgesi de deprem açisindan riskli. Ege’de deprem korkusu olmadan tatil yapabilecegimiz bir alan var mi?
Ege kiyilarinin hemen hemen tamami birinci derece deprem bölgesi. Depremde illa merkeze yakin olmak gerekmiyor, uzak etkileri de var. 1999 depremi Avcilar’dan 100 km ötede oldu, Avcilar’daki kayiplari biliyorsunuz. Bati Anadolu külliyen yilda 2-3 hatta bazi yerlerde 4 cm hizla batiya kayiyor. Ve parçalanarak kayiyor. Dolayisiyla ummadiginiz bir yerde yeni faylar olusabilir. Mevcut faylar da her an harekete geçebilir. Surasi tehlikeli yerine Bati Anadolu’da herkesin organizasyon, acil durum gibi her yönüyle yikici bir depreme hazir olmasi gerekiyor diyorum.
