Bugün, 12 Mart 2025 Çarşamba
Kamuoyunda ‘Sahte çürük raporu davasi’ olarak bilinen davanin gerekçeli kararinda Türkiye ’deki ‘zorunlu askerlik’ sistemine sert elestiriler yöneltildi. Kararda, askere alinanlarin ekonomik ve sosyal durumunun dikkate alinmadigi, askerlerin psikolojik ve sosyal açidan magdur edildigi ifade edilirken, Türk Silahli Kuvvetleri’ndeki (TSK) fiziksel kosullarin yetersizligi “Askerlerin yattiklari yerler, yedikleri-içtikleri standartlarin bir hayli altindadir” sözleriyle ifade edildi.
Istanbul 11. Agir Ceza Mahkemesi, Balyoz sanigi emekli askeri hâkim Ahmet Zeki Üçok ile beraber 17 sanigin yargilandigi, 11’inin ceza aldigi davanin gerekçeli karar açiklandi. Dr. Salih Akyürek’in ‘Zorunlu Askerlik ve Profesyonel Ordu’ adli çalismasindan, uzmanlarin görüslerinden ve köse yazarlarindan alintilara yer verilen kararda özetle söyle denildi:
SISTEM MAGDUR EDIYOR: Zorunlu askerligi temel alan yasa 1927’de çikti. Bugüne kadar, süresi kisalmakla birlikte, askere alma usul ve esaslarinda önemli bir degisiklik olmadigi görülmektedir. Türkiye’deki zorunlu askerlik sürecinin, Avrupa ile kiyaslandiginda daha kati ve toplumdan yalitilmis bir uygulama oldugunu tespit etmek gerekmektedir. Sistem, evli olan ve ailesine bakacak kimsesi olmayan insanlari dahi yasadigi yerden farkli ve uzak bir garnizonda, ailesi için bir sosyal güvence saglamadan askere alip, sahsi ve aileyi sosyal, psikolojik ve ekonomik açidan magdur edebilmektedir. Askerligi süresince ailesini birkaç defa görebilen pek çok asker ve ailesi için bu sürecin tahmin edilenden çok daha yikici olabileceginin düsünülmesi gerekmektedir.
EKONOMIYE DARBE: Askere alinan her bir kisi, en verimli çaginda en verimsiz olabilecegi bir is için ekonomiden çekilen bir girisimci veya çalisan demektir. Ekonomiden çekilme süresi 19 - 27 ay arasina kadar çikmaktadir. Bunun ekonomiye zararini ölçmek zor olmakla birlikte, buna motivasyon kaybi da eklendiginde ekonomiye maliyetin her yil 10 milyar dolarin çok üzerine çikabilecegi görülür. Is gücünü 15 ay kadar tecrübe ve egitimden uzak tutmak ekonomide uzmanlasmaya darbe vurmaktir.
KÖLELIK VE ANGARYA: Almanya ’da bakmakla yükümlü oldugu es, çocuk veya annesi bulunan kisiler devlet tarafindan maasina yakin bir gelir elde ediyor. Bizde insanlar bazen çocugunu terk eder gibi askere gitmek zorunda kaliyor. Bu sekilde askere alinan erlere devletin verdigi aylik 19 - 20 TL civarinda. Bu rakam angarya ve kölelikten daha beter, çünkü bu rakamla yakinlara bakmak bir yana sahsi ihtiyaçlari dahi karsilamaz.” Karardaki bu cümle ayrica, Anayasa’da yer alan ‘angarya yasagi’ni da hatirlatiyor.
BARINMA IMKÂNI KÖTÜ: Askerlerin yattiklari yerler, yedikleri -içtikleri standartlarin bir hayli altinda. 150 metrekareyi bulmayan 150 kisilik yatakhaneler bile mevcut. Geçmiste Türk halkina temizlik ve hijyen ögretmeye çalisan TSK bu süre içinde bu konularda Türkiye standartlarinin bir hayli gerisinde kalmistir.
Kararda saniklarla ilgili de su ifadeler kullanildi: “Türk toplumunda askerlik kavraminin kutsal bir niteligi bulundugu asikardir. Toplumda askerlik çagina gelen gencin bu ödevini yapmaya gönderilmesi törensel anlamda kurallara baglandigi gibi bu ödevi yapmayanin yeteri olgunluga ulasamadigi varsayilmaktadir. Anayasal bir ödev olan, toplumsal olarak yapilmasina önem atfedilen askerlik hizmetini yapma çagindaki birçok kisi erteleme, bakaya kalma, yoklama kaçagi kalma seklinde bu görevden kaçinmaktadir. Saniklarin yargilandigi birçok olayda da magdurlarin bulunduklari sosyal çevre, gelir durumlari, çalistiklari sektör itibariyle askerlik görevini sonra yapma ya da rahat yapma arayisi içinde olduklari, saniklarin ise bu durumu kullandigi sonucuna varilmistir.
Kararda zorunlu askerlikle ilgili dünyadaki uygulamalar da anlatildi:
Askerlerin yillik izinleri disinda tüm mesai ve gecelerini kislada geçirdigi ordular, saglikli vatandaslarin seçim süreci olmadan askere alindigi ordular... (Türkiye, Iran ve Misir)
Devletin yükümlüler arasindan seçim yaptigi ordular
(Çin ve Israil gibi.
Yükümlülerin zorunlu askerlik veya alternatif kamu hizmeti arasinjdan seçim yaptigi ordular (Danimarka, Almanya gibi pekçok AB ülkesi)
AB ülkelerinde askerlerin 5 gün ve 4 gece kislada kaliyor, Meksika’da haftasonlari sadece bir gece kislada kaliniyor. Isviçre’deki 260 günlük zorunlu askerlikte ise askerlik yilda 3’er haftalik egitimlerle yapiliyor.
Fatih Yagmur/ Radikal
