HA TÜRK KIZI FIKRIYE, HA ERMENI KIZI FIKRINYA
Inzibat Hasan-Gelin bacim senin erkegin yokmu?
Fikrinya Hatun-Kocam diger erkeklerle ilk kafilede gittiler,
Inzibat Hasan-. Bu yolculuk zahmetli yüklü halinle dayanamazsin, karnindakinin hatirina geri dön, ben seni kollarim.
Fikrinya hatun-Sizin basinizi belaya komayayim, komsularimiza katilayim pasam.
Inzibat Hasan- Benim adim Hasan, bana kasabada Karaosmangilin Hasan Çavus derler, Kafile kasaba disina çikinca, Arapkir yol ayriminda kafileden ayril, Acisu degirmenine git, ben bugday getirecekmisim de, un sirasindaymissin gibi beni bekle, dönüste seni bize götürecegim, köyden bir hisimimiz gelmis derim, kimse benden süphe etmez korkma.
Fikrinya hatun- Inzibat Hasan’in sözünü tutar, ihtiyaç görecekmis gibi kafileden ayrilip acisu degirmenine varir, duvarin dibine çömelip soluklanirken, ‘Ya Rab bana bebegim için kurtarici gönderdin’ diyerek içinden bu genç inzibata dua eder.
Degirmenden hisimla çikip bembeyaz köpüklerle akan acisu deresinin sularina gözleri baka kalir, dalar gider uzaklara, bir agit dolanir da diline’’
Degirmen döner suyundan, Adam sevilir huyundan
Yel savurur harmanimi, Dizde keser dermanimi
Yazan yazmis fermanimi, ,Felek yapisir kolumdan
Gomsularim bölük bölük, Göçer giderler köyünden
Gurban olim, Hasan Çavus, Eyleme beni yolumdan.’’ Seslenir yürecigi, gözyaslariyla sularin çagiltisinda kaybolur gider.
Aha! Inzibat da göründü karsidan,
Inzibat Hasan- Kalk gelin bacim yasmaginla dolan gözün bile az görünsün, hayde ya Allah anama gidelim, varalim hele.
Fikrinya Hatun-Hasan Efendi ananiz beni kabul etmezse ne yaparim, yoksam gitsemiydim komsilerimle.
Inzibat Hasan-Sabahin sahibi var gelin bacim Allah dövletimize zeval vermesin. Âlii-Osmanli Müslüman’dir, yen, yeni fermanlar çikaracakmis gayitlenme, komsularin da geri dönecekler inan, erin de gelir alir seni, hele bir yol misafirimiz ol da gerisi Allah Kerim.
Karaosmangilin konakta; Karaosman lakapli Osman efendi, mindere bagdas kurmus, gümüs tabakasindan özene- özene, dogal tütün cigarasini sarmaktadir. Osman Efendi-Oglum eyi halt etmissin, senden baska adammi kalmadi da bu karni burnunda eksigi alikoydun, maazallah bir duyan olsa, Hasan eve gari gapatmis derler.
Inzibat Hasan-Babam bildigin gibi degildir kadina yüregim acidi, onca uzun yolu nasil gider, helbet eri geri dönüp alir diye düsündüm, anam da kizmadi, Tanri misafiri dedi.
Osman Efendi-Heeee anan eyi bülür, ögden giden kafile yolda tifo salgununa yakalanmis bu eksük etegün gisisi de belkim ölmüstür.
Aradan 0nbesgün gibi bir zaman geçmistir, Fikrinya hatun sancilar içinde kivranmaktadir, üzüntüden bebegini düsürmüs, ancak kanamasi devam etmektedir. Basucunda Kuran okuyan Hacov hatun, durumu efendisine bildirir.
Hacov Hatun- Osman Efendi, misafirimiz hatun hastadir, çocugunu düsürdü, kan kaybediyor, izin ederseniz ebe Saniye’yi çagirtacagim.
Osman Efendi- Hökümet baytarlari, göç ettirmedi, tez haber salin baytar Agop gelsin, eksik etegin kanamasini durdursun.
Hacov Hatun- Efendi, efendi bu atttir, inektir mübarek heyvandir ki, baytar gelsin derman bulsun, Ebe Saniye gelsin, kövden bir hisimimiz geldi derük.
Osman Efendi- La havle velâ kuvvete illâ billâh, bre kadin. Ebe Saniye adami gö… Tanir. O’nun bildügünü ümmü cihan duymus demektür, sen beni rezül-rüsvami edecen.
Hacov Hatun-Tövbe de efendi evimizin diregisin, eylikten kemlik gelmesin basimiza, helbet sen daha eyi bülürsün, baytari çagiralim. Oglani yollayam da ‘bizim sari inek kötüledi, hele bir yol gelip baksan, Agop efendi’ desin.
Yer döseginde sapsari, kehribar yüzlü bir genç gelin yatmaktadir, baytar efendi inege bakmak isterken kendi soydasini görünce durumu anlar ve ev sahibinin insani duygularina mütesekkir kalir.
Baytar Agop Efendi - Kani durdurucu igne yaptim yenge hanim; hastaya 40 gün pekmez içirip, az pismis dalak yediresiniz, geceleri de yatmadan evvel süt içirin, çok kan kaybetmis amma 40 güne toparlar haydi geçmis olsun.
Hacov Hatun-Agop Efendi aman haa! Bu eksügün bizde oldugunu kimse duymasin.
Baytar Agop Efendi-Hanim kardesim sen hiç tasalanmayasin, bütün müsülman komsiler birer, ikiser çocuk, yasli alip misafir ediyorlar, yalniz degilsiniz, korkmayasiniz.
Hacov Hatun-Huuu giz Emineee, anana seslen de bize gader gelsin,
Sirma Hatun-Hacov yenge ben dedim ki bir is vardir yoksam yengem beni acele çigirmaz, bizim assagi samanlikta gocamis bir avratnan, gisisi var, dayimgilin gomsusuymus bize getürdü, eyi bakin sadik dostlarimdir dedi, yemegini, içmegini hazir edip siniynen önlerine götürüyüm, samanlikta isicak oluyu, hele ortalik durulsun eve çikaruruk neydek.
Hacov Hatun-Sirma e de ki diyem.
Sirma Hatun- Eeeee
Hacov Hatun-Bu gelin geldügünde 8 aylik yüklüydü üzüntüsünden çagasini zay etti, ondan soynamasina; Osman efendi de baytari çagirtti kanamasini durdurdu, amma gelin bir kötüledi ki, saramuk, bed yüzlü bir sey oldu, gavur surati düstü eksügün yüzüne tövbe tövbe.
Sirma Hatun-Amovvvv hacov yengem eyle söyleme günaha girersin, rahmetlik kaynanam bana dogumlarimda yapardi, yeridim üç güne ayaklaniridim. Bak tarifini verem, bir nügü halis ogul bali, bir nügü taze manda yagi tavada gizdurup ekmegini baturup yedürecen,digasgen(Lohusa) eyi bakim ister yoksam ki bir ayagi cennet gapisindadur.
Osman Efendi_Hacov hatun bildir bu zemanlar bu garibin hali nasildi, simdi nasil, senden Allah razi olsun, çok eyi baktin gizin gibi.
Hacov Hatun-Efendi, bu gelini kövden isteyenler var, adini degistirip akrabamiz diye evlendürsekmi acep, ne gelen var ne soran, yere batmaya birde gözellesti ki,tesbugumu almis boynuna takmis çok güldüm, gizim o boncuk degül,yanima otur ki saada belledem ,biz bununla Lailaheillallah diye zikir ederük dedim. Namaz gilmayi da örgettim. herhal akrabalarindan da umudunu kesti, ne bülem Allah yardimcisi olsun.
Fikrinya Hatun-Hasan, anan, baban beni evlendirmek isterler, hayatimi kurtardigin günden beri sevgin yüregime düsmüs kölen olayim, bu eve senle girdim, senle çikayim,kaçir beni.
Inzibat Hasan-Fikrinya nereye gideriz ben seni kaçirirsam memlekete, hökümete ihanet etti derler, burda kalsak anam babam bu izdivaci makbul bulmazlar.
Fikrinya Hatun-Benim Istanbulda hisimlarim vardir, aylar önceden bizim erkekler evleri, tarlalari sattilar, altun yapip istanbula gönderdiler, bu son günlerdeki alacaklarimizi de hep toplanip altinlarimizi küplere koyduk üstünü isaretledükte, erkeklerimiz götürüp uzak tarlalara gömdüler, dönenler gelip alacaklar.
Inzibat Hasan- Sus söyleme bende bilmeyim sizin ev sirrinizdir sizde kalsin.
Fikrinya Hatun –Hasan ben bilirim erim ölmüstür, çoçigimde öldi bu acilari ancak senin sevginle, sevkatinle unuturum, o köydeki mezralarda bir mezara gömdüler gidip açalim ben bizim sirça küpü tanirim hakkimi alayim istanbula gidelim.
Inzibat Hasan-Nasil yani mezarlara gömdüler.
Fikrinya Hatun-Müslüman mezarlarina gömdüler bir ziyaret varimis ‘’Sari Kiz’ tarlada ekin biçerken yorulmus su içmis çatlamis ölmüs, O’ni tarlanin hemen kenarina tumbuna gömmüsler, bizimkiler dediler ki ‘’müslümanlar mezarlara, yatirlara çok saygi ederler asla açmazlar, çarpilmaktan korkarlar dua ile yanasirlar, Bu yüzden mezarlar, ziyaretler çok emniyetlidir.’’ gömdiler.
Inzibat Hasan-Sus sakin baskalarina da anlatma, bizim âdetimizde avrat parasi yenmez, ben bir çare bulacagim hele bir kere anama çitlatayim.
Hacov Hatun-Oglum sen delilendinmi, bu gelin ‘Topikleri’ yapti sana yedirdi, yedirdi tatlimi geldi,dul avradin neyine vurulmussun, oglum sana dayin gizi Ayse’yi isteyecem, kendine yazuk etme vazgeç bu sevdadan.
Inzibat Hasan-Kararim kesündür ana, bu kadincagizi ben getürdüm, kimi kimsesi çikmadi demek ki kaderimde varmis, ben alurum onu giderim buralardan, babama söyleme, hele su biriktirdigimiz galin parasini bana ver de, hakkini helal et anam.
Hacov Hatun, biriktirdigi liralari oglunun avcuna sayar, gözyaslariyla oglunu ugurlarsa da Hasan’la, Fikrinya’nin kaçmis olmalarini pek hazmedemez bir tarafina inme gelir.
Artik yatakta oturdugu yerde basiyla, gözleriyle namaz kilmaktadir. Içindeki evlet özlemi ona bazen maniler dizdirmekte bazen sitemli dualar diline düsmektedir.
Sirma Hatun-Hacov yengem üzülme oglunun cani sag ya sen onu düsün, el gizinin eyisimi olur ha ermeni gizi Fikrinya, ha Türk gizi Fikriye hepiside gelin iste.
Hacov Hatun- Almalarin cingillisi, has bahçada allanur
Gün vurdukça ballanur, yel vurdukça sallanur
Ermeni gizi Fikrinya oglumun basina dolanur
Kahve dögerler dibekte, oglan göverür göbekte
Hasan’imi aldi getti, goydu bizi mihnette
Ermeni gizi Fikrinya hakkim sorula ahrette
ÂLII _OSMANLI: Ulu, Yüce Osmanli
FERMAN: Buyruk, emir
INZIBAT: Osmanli Devletinde Inzibat (Askeri Polis)
GISI: Koca, es
TESBUH: Tesbih
MAAZALLAH: Allah korusun anlaminda
ÜMMÜ-CIHAN: Bütün dünya anlaminda
ÖGDEN: Önden, önceden
GAFLE: Kafile
BIRNÜGÜ: Biraz
GALIN: Baslik parasi
GAYITLENMEK: Tasalanmak, kederlenmek, gelecegi olumsuz düsünmek
ZEVAL: Yok olma, yok edilme
HALT: Uygun olmayan
BAGDAS KURMAK. Yerde bacaklarin çaprazlama yapilarak oturulmasi sekli.
HACOV: Hatice’ adinin kisaltilmisi halk dilinde yöresel söylenisi.
EKSIK ETEK: Kadin,(Erkeklikten eksik anlamini da tasir)
YASMAK: Basörtüsü
YÜKLÜ: Halk dilinde hamile demek
GÖVERMEK: Yesermek, yesillenmek filizlenmek
CINGILLI: Süslü, güzel
DIBEK: Dibek, taneli yiyecekleri dövüp ufaltmaya, yarayan havan.
TOPIK: Ermeni mutfagindan bir tatli türü Patates, sogan ve çesitli baharatlarla yapilir.
NOT: Sivas Divrigi Yöresinde yasanmis gerçek bir ask hikâyesinden esinlenerek Hülya Aslan tarafindan kaleme alinmistir, siirler yazara aittir.
