Halk tüketemeyince esnaf banka kredisini ödeyemiyor

Halk tüketemeyince esnaf banka kredisini ödeyemiyor

Son yillarda halkin alim gücünün azalmasi ve bu durumun giderek derinlesmesi Türkiye esnafinin belini bükmeye devam ediyor. Ekonomideki çalkantilar özellikle küçük esnafi etkiliyor. 

Varligini sürdürmek için ya bankalara ya da devlet destekli kredilere yönelen esnaf umdugu rahatligi bulamiyor. Esnaf ya kriterleri yerine getiremedigi için kredi çekemiyor ya da çektigi krediyi artik ödeyemiyor.
 
Mustafa Özçelik 29 yillik pastane ustasi. Bundan iki yil önce, biraz birikmis parasi biraz da çektigi kredi ile Istanbul’da Beyoglu’nun ara sokaklarindan birinde bir pastane kurdu kendisine. 

Umutluydu çünkü artik kendi isinin sahibiydi. Ama ne çektigi krediler ne de kenara attigi birikmisi yetti düze çikmasina.

‘‘Ilk etapta Türk Ekonomi Bankasi’ndan 1.90 oraninda faizle 30 bin TL kredi çekmek zorunda kaldim. 15 bin lirayi dükkan sahibine kalan 15 bin lirayi da dükkanin onarimina verdim. 

Aradan çok zaman geçmemisti ki ikinci 30 bin için bankanin yolunu tuttum. Çünkü elimdeki nakit, dükkani kurmak için yeterli olmadi. Çektigim ikinci krediyle de dükkanin malzemelerini aldim. 

Suan her ay bankaya 2. 150 TL borç ödüyorum. Elektrik, su, dogal gaz ile birlikte aylik dükkan masrafim da 2.500 TL’yi buluyor. Büyümek için kendime is yeri kurdum ama borç bataginin içindeyim.’’ 

Yaklasik iki yildir is yerini düzene koyamayan 43 yasindaki Özçelik, dört kisilik ailesine de bakmakta zorlaniyor. 

‘‘Dükkandan kazandigim her sey kredi borçlarina gidiyor. Ev ve is yerim de kira oldugu için sadece borç ödüyorum. Kenara attigim bes kurus yok. 

Benim is yerim cadde üzerinde olmasina ragmen, islerim durgun. Sadece ben degil, herkes ayni durumda. Mesela önceleri dükkanda iki kisi çalisiyorduk ama suan tek basinayim. 

Hem ürünleri hazirliyorum hem de satisi yapiyorum. Sabah beste ise baslayip aksam sekizde dükkani kapatiyorum.’’ 

Peki islerin böyle gitmesindeki sebep ne diye sorunca basliyor anlatmaya Özçelik... 

‘‘Çünkü ihracat olmuyor, satis olmuyor. Alinan mallarin hepsi de ithal mallar ve çok pahali. Buna ragmen, biz burada fiyatlari da artiramiyoruz.

Bunun yani sira alim gücü de düsük, millet bir simit almakta zorlaniyor. Su an sadece müsterinin istediklerini çikarmis olmama ragmen zarardayim. 

Çünkü ürünlerin yarisini satiyorum yarisi da çöpe gidiyor. En kötüsü bu kadar masraf yapinca birakip gidemiyorsun.’’ 

Günde on bes saat çalismasina ragmen sikintida olan esnaf Mustafa Özçelik, ek is bulma telasinda. 

‘‘Dükkani kurmadan önce Sariyer’de bir is yerinde pasta ustasiydim. Simdi is çikislarinda yeniden orada çalismak için eski patronumla görüsme yapiyorum. Sabahlari kendi dükkanimda, is çikislarinda da eski is yerimde çalisacagim. Çektigim bu krediyi baska türlü kapatmam zor.’’ 

Mustafa Özçelik’in simdiki hedefi ne büyümek ne de ikinci dükkani açmak. Özçelik, borçlarini kapattiktan sonra memleketine dönmenin hayalini kuruyor. 

Daha önce Taksim’deki kafesini kapatip, Kadiköy’de yeni bir isletme açan Ufuk Hasgül ise esnafin borçlarla ayakta kalmaya çalistigini belirtiyor. 

‘‘Kadiköy’de açtigim bu yeni kafe için de borçlandim. Her ay 5 bin lira dükkan giderim oluyor. Yaklasik 2 bin dolaylarinda kredi borcu ödüyorum. Ekonomik kriz yok deniliyor ama insanlar içtikleri çayi bile kredi kartlariyla ödüyor. 

Eskiden maasini alan yedigini içtigini nakit öderdi simdi o bile kalmadi. 2 yillik esnafim ama her geçen gün ekonomik dar bogaz çok daha fazla hissediliyor. Insanlar borçla yasamini devam ettirmeye çalisiyor.’’ 

Devlet tesvikli esnaf kredilerinden faydalanamadiklarini söyleyen Hasgül; ‘‘15 yillik tanidigim esnaflar var, defalarca basvurmus olmalarina ragmen bu kredilerden faydalanamadilar. Isi yokusa süren kriterleri var. Biz de bilmiyoruz açikçasi hangi esnaf yararlaniyor bu kredilerden, birilerine veriliyor. Ama benim etrafimda olan yok’’ sikayetinde bulunuyor.

Hasgül, bu kredilerden yararlanabilmek için bir dizi sartin arandigini belirtiyor ve örneklendiriyor:

‘‘Örnegin kefalet kooperatiflerine kredi borcu olan ve daha önce KOSGEB kredisi kullanan hiçbir esnaf bu faizsiz kredilerden faydalanamiyor. Bunu ben degil ama isletme sahibi arkadaslarim yasadi. Ticari sicilleri temiz olmasina ragmen alamadilar bu kredileri. Haliyle dükkanin kapisina kilit vurdular.’’

Esnaf Mustafa Özçelik ve Ufuk Hasgül devlet destekli kredilerden faydalanamadi. Ama bir kaç gün önce Gümrük ve Ticaret Bakani Bülent Tüfenkci, 2017 yilinda esnafa ne kadar kredi verildigini açikladi. 

Buna göre esnaf 2017’de 13 milyar liralik kredi kullandi. Kooperatifler araciligiyla 188 bin esnaf ve sanatkara kullandirilan bu kredi miktarinda, geçen yillardan devirler de hariç. 

Buna göre 2002`de 153 milyon lira olan toplam kredi hacmi 85 katina çikti. Ekonomist Erol Katircioglu bu desteklerin bir çözüm olmadigina ve hükümetin yama ile bir büyüme seçtigine dikkat çekiyor. 

Özellikle, 3. çeyrekte yüzde 11.1 dolaylarinda büyüme oraninin sasirtici olduguna belirten Katircioglu, ‘‘Esnafin kredilerle ayakta kalmasi takdir edersiniz ki övünülecek bir durum degil. Biraz ayrintiya bakilacak olursa daha farkli bir durum söz konusu. Özellikle büyüme orani üzerinden gidecek olursak; bu büyümenin arkasinda kredi garanti fonundan verilen krediler oldugu anlasiliyor’’ diyor.

‘‘Normal bir mekanizma çerçevesinde kredi bulamayan küçük esnaf ve isletmeye, devlet bütçede açik vermeyi göze alarak kredi vermeye basladi. Böylelikle de ekonomik büyüme ve gelisme sagliyor. Ama bu yöntem çok sürdürülebilir degil. 

AK Parti iktidarinin bu zamana kadar bir basarisi varsa bu da Kemal Dervis’in gelistirdigi program üzerinden giderek ‘bütçe açigi’ vermemeye yönelik dikkatleriydi. Bu disiplini saglamaya çalisiyorlardi ama anlasiliyor ki bundan vazgeçtiler.’’ 

Katircioglu, iktidarin bütçe açigi vererek bir tür büyüme alternatifini seçtigini de sözlerine ekledi. Bu durumda iktidarin olusan enflasyona da razi olduklarina dikkat çeken Katircioglu; ‘’Enflasyonun yükselmesi kimseyi rahatsiz etmiyor, halkin da bir tepkisi olmayinca atilan adimlar buna göre belirleniyor’’ dedi. 

Ekonomist Korkut Boratav ise kredi desteklerinin ekonomiye genisletici etkisi oldugunu düsünüyor. Ancak burada kredilerin tahsisinde bankacilik sistemi ile ilgili objektif ölçütlerin uygulanmasinin önemli olduguna da bir parantez açiyor. 

‘‘Hiç süphesiz kredi tesviklerinin ekonomi üzerinde önemli etkileri var. Devlet bütçesinin bir kisminin kredilere aktariliyor olmasinda bir sakinca yoktur. 

Hatta o mega denilen projelerin bütçelerinin ne büyük israflar dogurdugunu biliyor ve bunu sik sik bir sekilde gündemimize alip, elestiriyoruz. Esas bu gibi durumlar devlet bütçesinde kaynak bozuklugu yaratiyor. 

Ama bir yerlerden kisilan bütçelerin esnafa dagitilmasinda bir sakinca yoktur. Tabi sunu da görmek gerekir, bizim ekonomimiz ile ilgili baska sorunlarimiz oldugu için bu tarz iyilestirici ve güçlendirici adimlar sürdürülemeyebilir. Esas sorunda budur.’’

Bu kredilerin devletin yükümlülügü altinda oldugunu söyleyen Boratav, esnafa dagitilan kredileri, bankalarin verdigi kredilerle benzetmemek gerektigine vurgu yapti. 

‘‘Yani devlet, bankalar gibi disaridan alinan borç parayi içeriye aktarmiyor. Ya da bankalar gibi mevduati asan krediler kullanmiyor. Yani dagitilan bu krediler devlet yükümlülügündedir. Ama burada da eger disaridan alinan bir borcu içeriye aktarma varsa bu sakatliktir.‘’ 

Her ne kadar meseleye iyimser baksa da Korkut Boratav, Türkiye’nin bu sekilde adimlarini atmaya devam etmesi halinde ekonomik sikintilarin baska hesaplar üzerinden dogacagina da özellikle vurgu yapiyor. 

Neredeyse her yil esnafin ayakta kalabilmesi için hükümet tarafindan bazi düzenlemeler yapiliyor. Geçtigimiz günlerde basina, hükümetin 2.5 milyon esnafin kalkinmasi için yeni bir Eylem Plani hazirladigi yansidi. 

Bu eylem planin yakinda CumhurbaskaniErdogan tarafindan açiklanmasi bekleniyor. Peki bu eylem planinin içinde kabaca ne gibi basliklar yer aliyor ?

"Yeni nesil esnaf" modeli ile küçük isletmelere, esnafliktan gelen Koç, Sabanci, Eczacibasi gibi büyük holdinglere dönüsmeleri için 10 önemli adim atilacak. 

·         Esnafin bu yil için 140 milyar liralik kredi hacmi öngörülen devlet garantili krediye ulasmasi için her türlü kolaylik saglanacak. Yani esnafin yakindigi bazi kriterlerde esneklik saglanacak. 

·         Bir diger adim da Alisveris Merkezlerindeki esnafa kiralar konusunda imtiyazlarin saglanmasi noktasinda olacak. Örnegin; esnafin alisveris merkezlerinde rayiç bedel üzerinden yasadigi sorunlar ve ortak giderler konusunda düzenleme yapilacak. 

·         Ayrica, ‘Eylem Plani’ kapsaminda, esnafa özel düzenlemelerle kargo hizmetleri ve ulasimda maliyetler asagi çekilecek. 

Uzmanlar, yeni eylem planin esnafi düzlüge çikarip çikarmayacagi konusunda pek umutlu degil. 

Zira suanda devam eden bir Afrin operasyonu söz konusu. Türkiye’nin Afrin’e yönelik alacagi tavrin ekonomiyi sekillendirecegini söyleyen ekonomistler, özellikle ABD ve Rusya iliskilerinde yasanan problemlerin Türkiye’yi daha önceki ekonomik sikintilara sokacagi görüsünde. Kaynak AHVAL dILEK gÜL