Bugün, 17 Mayıs 2024 Cuma
Haber Elmas AYDOGAN
Yillar önce kura ile elde edilen pazar tezgahlari Istanbul’da kazanç kapisi oldu. Genellikle babadan ogula devredilen pazar tahtalarini isletmeyen genç kusaklar, bu tahtalari günlük, haftalik ya da aylik olarak pazarci esnafina kiraliyor. 1,5 metre tahtanin günlük kiralama bedeli ise 50 ile 100 lira arasinda degisiyor. Bazi kisiler de yüksek fiyatlardan çok sayida tahta satin alarak aylik minimum 6 bin lira kira geliri elde ediyor. Öte yandan yasak olmasina ragmen sikça görülmeye baslayan pazar tahtasi kiralamalari artik internet üzerinden de yapiliyor. Çesitli ilanlarla pazar tahtasi sahipleri günlük, aylik ya da yillik olarak tezgahlarini kiraliyor ya da satisa çikariyor. Pazar yerine göre haftalik 500-2000 TL kiraya verilen yerler de var, aylik 5 bin liraya verilen yerler de.
Pazar tahtalarinin yatirim aracina dönüsmesinden rahatsiz olduklarini ifade eden Istanbul Umum Pazarcilar Esnaf Odasi Baskani Mesut Sengün bu durum pazarciligi mecrasindan çikardigini belirterek, “Yatirimcilar pazardan gelip yer satin alir, buralari pazarcilara kiraya verirse pazarci da kira ücreti, tahsis ücreti gibi giderleri muhakkak müsteriye yansitir. Bu bizim için kabul edilebilir bir sey degil. Buna karsi gerek bakanligimiza, gerek idare mahkemelerine davalar açtik, belediyelere yazilar yazdik. Bu isi mecrasindan çikarmamak lazim” dedi. Sengün, “Bu isi yapan esnafa bizzat tahsis edilme, pazarci da aldigi mali en ucuz sekilde vatandasa ulastirmali. Bu isin kurali bu. Bunun için de çalismalarimiz devam ediyor. Pazarci esnafindan isgaliye ücreti disinda hiçbir ücret alinamazsa bu paralar nasil aliniyor? Açtigimiz davalarda tahta sahibi kisiler arasinda hostesler, sanatçilar, is adamlari, müteahhitler, emlakçilar vardi. Bunlarin hepsini isim isim bildirdik. Pazarci alamiyor, yatirimcilar aliyor dedik. Bunlar da pazarciligi yapmadigi için pazarciya kiraya veriyorlar. Pazarci da bu kiralari karsilamak için mala zam yapiyor. Bunu ortadan kaldirmamiz lazim” ifadesini kullandi.
Tezgahlari kiralayan pazarci esnafi ise kira bedellerinin yüksek oldugunu, adeta yatirimcilar için çalistiklarini ve bu yüzden kar elde edemediklerini belirtiyor. Tekstil satisi yapan bir pazarci, “Kimi kendine meslek etmis bu isi. Her pazarda 10 tahtasi var. Parasi var, veriyor tahta aliyor. Evde oturuyor, kira geliri elde ediyor. Ben günlük 150 lira veriyorum. Pazarina göre degisiyor bu fiyatlar. Bakirköy’de tahtasi 350-400 lira. Buradaki tezgahimi orada açsam günlük 800 lira vermem lazim. Her belediyenin isgaliye ücreti birbirine yakindir. Tahta sahibi burasi için senelik 250 lira veriyor. Bizim bir günde verdigimiz parayi adam senelik veriyor. Tezgahlari satin almak da mümkün degil. 4 tahtayi 120 bin liradan asagi vermezler. Kimi günlük 50 liraya kimi 100 liraya veriyor. Kime ne denk gelirse. 500 bin lirayi bir daireye baglayanin aylik 2 bin lira geliri oluyor ama pazara baglayanin minimum 12-13 bin liradan asagi kira geliri olmaz” dedi.
Bir baska pazarci ise “25 yil önce babama belediye, isgaliye almak için pazar yerini bagis yapmis. Ücretsiz almis o dönemde. Bahçelievler’de 14 tezgahimiz var. Bir tahtayi günlük 100 liradan kiraliyorum. Kiraya verdigimde 4-5 bin lira kazaniyorum. Tezgahlarimi satmaya kalksam hepsini 300 bin liraya satarim. Insanlar daire alacagina böyle yerleri aliyorlar. Kiradan daha fazla geliri oluyor. Geliri de garanti. Burada kiraya veriyorsun günlük aliyorsun parani” dedi.
Pazar tezgahinin dedesinden kaldigini söyleyen Hasan Savdir, “Pazarda su an toplamda 18 tahtamiz var. Önceden dedemler almis. Simdi kardesler bölündük. Satmaya kalksak tahta basi 60 bin lira eder. Kendime ait 6 pazarim var. Ayda 12 bin lira kira gelirim var” diye konustu.
Bu durumun yasal olmadigini ve haksiz kazanç elde edildigini ifade eden Ceza Hukuku uzmani Prof. Dr. Ersan Sen, “Bu yerlerin kiralanmasi yani tahsisi olsa da bunlar sinirli ayni hak niteliginde. Yani kimlere tahsis edilmisse onlar bu yerlerin mülk sahibi oluyorlar. Buradaki sorun su; kimlere tahsis edilmis ya da kiralanmissa bu kisiler tarafindan bizzat kullanilmasi gerekirken baskalarina el altindan kiralandigini görüyoruz. Bir de kayit disilik var. Buradan ticari kazançlar elde ediliyor. Kisiye belediye encümeninden kiralanmis ya da tahsis edilmis ama bunu kendisi isletmiyor. Bunu baskalarina kiralama yoluyla kazanca çevirmis. Alt kiracilik, taksi plakalarinin kiralanmasi gibi. Elbette bunun önüne geçilmesi lazim” dedi.
Denetimlerin yetersiz oldugunu ifade eden Prof. Dr. Sen, “Kanundaki hüküm net. Kanun diyor ki, ‘Kim kiralamissa, kime tahsis edilmisse bizzat o isletip kullanabilir’. Ancak zabita tarafindan, belediye encümeni tarafindan pazar yerlerinin kontrolü yapilmadigindan bu tespitler izlenemiyor. Haksiz kazanç durumu var. ya tekrar yasa düzenlenmesine gidilmeli ya da kime tahsis edilmisse bizzat o kisi tarafindan isletilip isletilmedigi kontrol edilmeli. Izinsiz kullanimlar varsa baskalarina kullandirma varsa bunlarin ruhsatlarinin tahsislerinin iptal edilmesi gerekir. Bu kadar nettir” diye konustu.
Kiralamanin yani sira tezgah satisi ya ve devri konusunda uyarilarda bulunan Esenler Belediyesi Baskan Yardimcisi Avukat Osman Gökçebas ise “Bu isi ranta çeviren esnaf olabiliyor. Devralan vatandaslar sunu bilmeli; bu pazar yerleri ilanihaye devam etmeyebilir. Belediye meclisi pazar yerini küçültebilir, tahtalari iptal edebilir ya da pazar yerini tamamen kapatabilir. Bahsedilen yüklü miktarlardaki bedelleri ödemesi durumunda neyle karsilacagini bilemeyebilir ve magduriyet yasayabilir. ‘Hava parasi’ dedigimiz sey yasal olmayan bir sey. Vatandaslar kendi arasinda gayri resmi olarak bu tür islere girebiliyorlar. Zaman zaman magduriyetler de yasanabiliyor. Kayitli esnaf disinda baska esnaf tarafindan isletilmesi halinde pazar tahtasi hakki belediye encümeni karariyla iptal edilir” diye konustu.
