Sicak hava, agir spor, yanlis beslenme ve sessiz gelen ölüm... Bazen 21 yasinda, hali sahada ya da spor yaparken yakalayabiliyor. Bu yazi dizisinde erken ölümlerin birinci nedeni olan kalp krizini taniyacagiz. Birkaç gün boyunca hem kardiyoloji hem de iç hastaliklari uzmani olan ünlü doktor Murat Kinikoglu bize kalp krizi nedir, geldigini nasil anlarsiniz, kalp krizi geçirirken ne yapmalisiniz, kimler kalp riski altinda yasiyor gibi bir çok hayati noktayi anlatacak. Uzman doktor Murat Kinikoglu ile krizin olusmasindaki önemli nedenlerden biri olan kalp krizi ile sporun iliskisini ve beslenmeyi de detayli olarak masaya yatiracagiz.
- Kalp krizi nasil gerçeklesir?
Kalbi besleyen, koroner arterler adini verdigimiz üç damardan birinin veya dallarinin tikanmasina ve damarin suladigi kalp kasinin harabiyetine kalp krizi diyoruz. Sigara içen, beslenmesine dikkat etmeyen, kolesterolü veya sekeri yüksek kisilerde kalp damarlarinin içinde “plak” adini verdigimiz kolesterol birikintileri vardir. Bu birikintiler hiçbir bulgu vermeyebilir. Fazla sayida plak olmasi ve plaklarin üzerindeki koruyucu tabakanin ince olmasi (ki biz buna hassas plak diyoruz) yirtilma/kopma riskini artirir. Damar içindeki plaklarin yüzeyi koruyucu bir tabaka ile kaplidir. Buna ragmen fiziksel veya duygusal bir yüklenme (agir kaldirma, kosma veya aniden kötü bir haber alma) veya yagli agir bir yemekteki toksik maddeler plagin yirtilmasina neden olur. Yirtilan plagin üzerine hücum eden kan hücreleri kisa süre içinde bir pihti olusturarak damari tikamasi sonucu kalp krizi gerçeklesir.
- Kalp krizinde özellikle kimler risk altinda?
Kalp krizi en çok 40 yas üzerindeki erkek hastalarda görülür, kadinlarda daha çok menapozdan sonra ortaya çikar. Kalp damarlarinda tikanmaya neden olan risk faktörleri ne kadar çoksa kalp krizi riski de o kadar yüksektir.
- Bir numarali risk faktörü tansiyon yüksekligidir.
- Sigara önemli bir risk faktörüdür. Bagimliligin azaldigi bati ülkelerinde kalp krizi oranlari düsmektedir.
- Kötü beslenme ve kolesterol yüksekligi damarlari tikayici bir rol oynar. Hayvansal gidalardan, doymus yaglardan zengin bir beslenme, asiri miktarda seker ve sekerli gidalarin tüketimi kolesterol ve sekeri yükselterek kalp krizi riskini artirir.
- Seker hastaligi kalp krizi geçirme riskini 2 misli artirir.
- Koltukta televizyon seyreden, masa basinda çalisan insanlarin riski yüksektir. Düzenli spor yapanlarin kalp krizi geçirme orani yüzde 50 daha azdir.
- Yas ilerledikçe risk artar. Erkeklerde 55, kadinlarda 65’ten sonra kalp krizi riski her on yilda bir ikiye katlanir.
- Aileden birinin erken yasta (erkekse 55, kadinsa 65 yasindan önce) kalp krizi geçirmis olmasi riski artirir. l Dogum kontrol hapi kullananlarda, menapoz sonrasi hormon tedavisi alanlarda kalp krizi riski artar. Menopoza giren kadinlarin ates basmasi ve terlemelerden kurtulmak için alacaklari hormon tedavisi hem kalp krizi hem meme kanseri riskini artirir.
- Sismanlik hem riski artirir, hem de krizin daha agir seyretmesine neden olur.
- Dis eti hastaliklari da riski yükseltir
- Gögsü agriyan bir insan kalp krizi geçirip geçirmedigini nasil anlar?
1- Agrinin yeri: Kalp agrisi göbegin üstünden çeneye kadar tüm üst gögüs bölgesinde, sol kolun, nadiren sag kolun iç yüzünde ve sirtta görülebilir. Gögüste baski olmadan sadece sirtta veya sadece sol kolda agri olmaz.
2- Agrinin sekli: Kalp agrisi biçak ucu batmasi veya ignelenme seklinde olmaz, baski, yanma veya sikisma seklinde olur. Hastalar gögüslerine bir agirlik geldigini, ezildigini veya birisinin kalbi ellerinin arasina alip sikistirdigini söyler.
3- Agrinin gelisi: Kalp agrisi genellikle fiziksel veya duygusal bir yüklenme veya asiri bir yemek sonrasi gelir. Kosarken, elinizde yük tasirken, patronunuzla kavga ettiginiz esnada ya da aniden kötü bir haber aldiginiz anda gelebilir. Hiçbir stres olmadan oturdugunuz veya yattiginiz yerde gelme ihtimali daha azdir.
4- Agrinin süresi: Kalp agrisi üç, bes dakika, en fazla on bes dakika sürer. On bes dakikadan fazla sürmesi hastanin kalp krizi geçirdigi anlamina gelir. Sabah baslayan agri aksama kadar devam ediyorsa ve hasta bu sirada günlük aktivitesine devam edebiliyorsa bu kalp agrisi degildir.
5- Kalp krizinde agriyla birlikte bulanti, kusma, soguk terleme, rengin solmasi gibi belirtiler olabilir.
6- Kadinlarda tipik gögüs agrisi olmayabilir, kadin hastalar daha çok çabuk yorulmadan ve nefes darligindan sikayet ederler.
7- Kalp agrisi bazen sadece gaz seklinde olur. Riskli hastalar durduk yere gelisen bir hazimsizlik atagindan gaz ve siskinlikten her zaman süphelenmelidir.
- Kalp krizi geçirdigini anlayan bir kisi ne yapmali?
1. Kalp krizi geçirdiginden süphelenen bir kisi ilk olarak hemen bir aspirin çignemelidir.
2. Yürümek, kosmak dogru degildir. Ayaklar biraz yukarida olarak uzanip, istirahat edilmeli.
3. Ambulans çagirin. Bu sirada yakinlariniz sizi önceden belirlediginiz, 24 saat koroner anjiyografi ve balon/stent islemi yapma kapasitesine sahip hastaneye bir an önce ulastirmak için hazirlik yapmali. Agri basladiktan sonraki ilk iki saat içinde hastaneye ulasmaniz halinde tikanan damarin balon ve stent uygulanarak kalpte kalici hasar olusmadan açilmasi mümkündür.
4. Doktorunuz daha önce dil alti nitrogliserin (isordil 5) verdiyse dilinizin altinda emin.
Kalp krizi sonrasi dönemde ne yapilmali?
Kalp krizinin ilk 24 saati çok önemlidir. Ani kalp durmalari ve kalp yetmezligi gibi komplikasyonlar oldugu için hastalarin bu dönemi mutlaka hastanenin koroner bakim ünitesinde geçirmesini isteriz. Evde ilaçlarinizi doktorunuzun tariflerine uyarak kullanin.Gögsünüzde yanma, agri, baski gibi sikayetler olmasi halinde doktorunuza haber verin. Günde en az bir kez tansiyonunuzu ölçün. Büyük tansiyonun 11’in altina düsmesi, 16’nin üzerine çikmasi halinde doktorunuzla konusun. Kalp atislarinda düzensizligin sik olmasi, birlikte bas dönmesi ve fenalik hissi halinde doktorunuzla konusun. Kalp krizi geçirenlerde uykusuzluk, endise hatta depresyon sik görülür. Olumlu düsünün. Bogaziniza hakim olup, biraz da yürürseniz bir daha kolay kolay kalp krizi geçirmezsiniz. Ideal kilonuza inmek için zayiflayin. Yatakta istirahate gerek yok. Agirlik kaldirmayin ve stresten uzak durun. Mümkünse ilk ay ise gitmeyin, araba kullanmayin ve seks yapmayin. 6. haftadan sonra, doktorunuz izin veriyorsa günde 20 dakika hafif tempoda yürüyebilirsiniz. Asla sigara içmeyin. Hayvansal tüm besinleri birakip bitkisel beslenin. Sekerli yiyecekler yemeyin.
Çift dalda ihtisas
Uzm. Dr. Murat Kinikoglu: 1984’te Ankara Üniversitesi Tip Fakültesi’nde Iç hastaliklari ihtisasi alan Murat Kinikoglu 1986’da ayni üniversitede kardiyoloji üst ihtisasini tamamladi. Dr. Murat Kinikoglu 23 yildir Intermed Saglik Merkezi’nde serbest hekimlik yapiyor. Dr. Murat Kinikoglu’nun
“Bozkirin Efendisi” ve “Ölmeden
Önce” adli yazdigi iki romani ve “Kalbinize Sahip Çikin” adli yayinlanmis bir saglikli yasam kitabi bulunuyor.
