ANKARA- Tarihi 12 Eylül davasinin ikinci gününe katilim az olurken, durusmada solcu ve ülkücü müdahiller arasi gerilim vardi. Mahkeme Baskani Süleyman Ince de müdahillik talebinde bulunanlarin bile salona gelmedigine, disarida bekleyen televizyonlara açiklama telasinda olduguna dikkat çekti. Ince, “Durusma burada yapiliyor. Burada olmaniz gerekir. Disarida açiklamalar yapacaginiza gelin yargilamaya katilin” çagrisi yapti.
‘Önce özür dilesinler’
68’liler Dayanisma Dernegi’nden Imdat Balkoca, darbeye zemin hazirlayan olaylarda yer alanlarin ‘halktan özür dilemesi sartiyla’ müdahillik taleplerinin kabul edilmesini istedi. Balkoca ayrica saniklarin mahkemede bulunmamasini elestirmesi üzerine Mahkeme Baskani, “Bizi polisle karistiriyorsunuz. O imzalari attik. Kalkip ben mi getirecegim” dedi.
Kahramanmaras olaylarinin bir numarali sanigi ve davaya müdahillik talebinde bulunan Ökkes Sendiller’in beyanlarinin ardindan, Devrimci 78’liler Federasyonu Yönetim Kurulu Üyesi Cumhur Yavuz oturdugu siradan kalkarak “Katil o, nasil olacak bu is. Katil o” diye bagirdi. Ökkes Sendiller bunun üzerine, söz konusu beyanlarin zapta geçirilmesini istedi. Avukat Irfan Sönmez de, ülkücülerin müdahillik talebinin reddedilmesi yönündeki açiklamalara tepki gösterdi ve söyle dedi: “Ben gögsüme orak çekiç, kizil yildiz takmadim, ay yildiz taktim. Isbirligi ise Türk milletiyle yaptim. Darbe sirasinda sadece solcular degil ülkücüler de öldürüldü. Birbirimizi yargilamaya kalkarsak, bizim de söylecegimiz konular var.” Avukat Vural Gündogan da “Bazi sözlere bakildiginda 12 Eylül’de açilan kin ve nefret anlayisinin asilmadigini görüyorum” diye konustu.
Aranin ardindan durusma yeniden basladiginda da ayni gerilim sürdü. Ülkü Ocaklari Temsilcisi Harun Öztürk, ülkücülerin darbe sartlarina katki sundugu iddialarina tepki gösterince bazi kisiler itiraz etti. Bir baska tartisma da Devrimci 78’liler Federasyonu ile 78’li Girisimi üyeleri arasinda yasandi.
Itirafçilik önerisi
Durusmanin son bölümünde konusan avukat Ömer Kavili, saniklarin kendilerini azmettiren kisileri ele vermek ve mahkemeye yardimci olmak isteyebilecegini belirtilerek “Yürürlükte olan pismanlik yasasindan yararlanmasinin her ne kadar bir insanin itirafçi olmasi kisiligini sarsacak ise de bu olayda saniklar eger itirafçi olmayi tercih edecek olurlarsa cezalarindan indirim yapilma hakki da saniklarin hatirlatilmalidir” diye konustu.
Mahkeme bugünkü durusmada ara karar verecek.
‘Oglum nerede, ocagin yikilsin’
Kenan Evren ve Tahsin Sahinkaya’nin saglik sorunlarini gerekçe göstererek, durusma salonuna gelmedigi davaya, 12 Eylül döneminde gözaltinda kaybedilen ve mezarinin yeri bilinmeyen Cemil Kirbayir’in, 104 yasindaki annesi Berfo Kirbayir geldi. Darbe magdurlari, Berfo Ana’yi alkislarla karsiladi.
Berfo Ana, kisa bir beyanda bulundu. Berfo Ana, oglu Cemil Kirbayir’in gözaltinda öldürülmesi nedeniyle Kenan Evren’den sikâyetçi oldugunu belirterek “Evin yikilsin, ocagin yikilsin. Elin ayagin titremesin. Ben senden sikâyetçiyim. Ölene kadar sikâyetçi olacagim. Çocugum nerede, niye getirmedin. Namussuz hayâsiz. Kendisini burada görmek, dertlerimi ve tepkimi ona aktarmak isterdim. Kenan Evren’den oglumun mezarini istiyorum. Ölene kadar davaciyim” dedi. MHP davasinda bir dönem cezaevinde kalan Avukat Osman Baser de söz alarak “Berfo Ana’yi görünce agladim. Anam da her gün beni beklerdi. Ama ben idamla yargilaniyordum. Onu görünce anami hatirladim” diye konustu.
‘Anamiz sizliyor’
Mikail Kirbayir da, “Kardesimin cenazesi bize verilmedigi gibi, nereye gömülü oldugunu da bilmiyoruz. 30 yil boyunca ‘firar etti’ yaniti verildi. TBMM Insan Haklari Komisyonu’nun israrli çalismasinda kardesimin iskenceyle öldürüldügünü ögrenebildik. Ancak nereye gömüldügünü hâlâ bilmiyoruz. Bu baglamda bütün ülkeyi zifiri karanliga çeviren Kenan Evren, dönemin sikiyönetim komutanlari hakkinda sikâyetçiyiz, davaciyiz” diye konustu. Mahkeme Baskani Süleyman Ince’nin “Kardesinizin gömülü oldugu yer belli mi” sorusuna Mikail Karabayir “Hayir belli degil anamiz onun için sizliyor” yanitini verdi.
Berfo Kirbayir’in Ankara Adliyesi’nin çikisi sirasinda basin mensuplari yogun ilgi gösterdi. IHD Genel Baskani Öztürk Türkdogan da yaptigi açiklamada, “Azicik vicdaniniz varsa Cemil’in gömülü oldugu yeri söyleyin ve bu ananin acisini dindirin. 104 yasina geldi hâlâ oglunu ariyor” dedi.
Tanrikulu: O elleri getirin
Müsteki müdahil sifatiyla durusmaya katilan Nimet Tanrikulu da 12 Eylül döneminde cezaevlerinde kadinlara yönelik taciz ve tecavüz olaylarina dikkat çekti. Nimet Tanrikulu, söyle konustu: “Kadinlar darbe döneminde taciz ve tecavüze ugradilar. Diyarbakir Cezaevinde tecavüze maruz kalan bir kadin hamile kaldi ve o çocugu dogurmak zorunda kaldi. Ben 45 gün Gayrettepe gözaltinda kaldim. O vahsi insanlar çirilçiplak soyuyorlar ve bize dokunuyorlardi. Bu unutulmaz bir seydir. Bize dokundular. Ben asla bir kadin olarak affetmeyecegim. Kilcal damarlarina kadar 12 Eylül yargilanmali. Bana dokunan en ufak memur buraya gelmelidir. O ellerin sahipleri buraya getirilmeli.”
Devrimcilere Bahçeli çagrisi
MHP lideri Devlet Bahçeli, Basbakan Erdogan’in referandumda ‘hayir’ kampanyasi yapanlarin 12 Eylül davasina müdahil olmalarina yönelik elestirilerine, “Bu çeliski bizde degil, zannediyorum Sayin Basbakanin zihni bir çeliskisidir” yorumunu yapti. Bahçeli, durusmalarda ülkücülere tepki gösterilmesiyle ilgili de söyle dedi: “Simdi herkes açikça kararini verecektir. 12 Eylül ile mi hesaplasacaksiniz yoksa 30 yil öncesinden baslayan bir sosyal siddetin yarida kaldigina inanarak ülkücüleri tekrar muhatap alip ülkücülere saldiriyi sürdürecek misiniz? Buna bütün sol gruplar karar vermeli, bütün devrimciler karar vermeli ve oyuna gelmemelidir.” MHP lideri ayrica, 12 Eylül’ün bütün sorumlularindan hesap sorulmasi gerektigini söyledi.
Dünyanin gözü davada
12 Eylül Davasi’nin baslamasi yurt disinda da dikkat çekti. Ekonomi gazetesi Financial Times, “Türkiye, daha önce öyle bir sey hiç görmemisti” ifadesini kullandi. Ingiliz yin kurumu BBC, Kenan Evren’in yargilanmasinin Türkiye’de büyük simgesel anlam tasidigini ve “Güç dengesinin bir zamanlar dokunulmaz olan askeri kurumdan ne kadar kaydigini kanitladigi” yorumunu yapti.
New York Times, “Generaller, yaslari nedeniyle cezaevine gönderilmeleri pek beklenmiyor” degerlendirmesini yapti. Alman Deutsche Welle, ‘Tarihi bir darbe davasi açildi’ basligini atti. Ispanyo El Pais, Türkiye tarihinin ‘en kanli’ darbesinin sorumlularini yargiladigini vurguladi. Fransiz muhafazakar gazetesi Le Figaro “Türkiye, ordusu ile hesaplasiyor” dedi.
Sendiller: Bu davaya katkim var
Mahkeme salonunda Devrimci 78’lilerden Cumhur Yavuz tarafindan ‘katil’ olarak nitelenen Ökkes Sendiller, durusmaya ara verildikten sonra, içeride kendisine gösterilen tepkiye anlam veremedigini söyledi. “Burada insanlar birbirlerini suçlamaya kalkarsa, bu tartismanin sonu olmaz, bu isin sonu iyi olmaz” diyen Sendiller, bu davanin gelismesinde, bu asamaya gelmesinde büyük katkisi oldugunu öne sürdü. Sendiller, “12 Eylül darbesinde zülüm görmüs herkesin hak ve hukuk aramasi hakkidir. Mahkemede birbirimize tahamül etmemiz gerek” diye konustu.Kahramanmaras olaylarinin bir numarali sanigi Ökkes Sendiler de Sivas, Çorum ve Kahramanmaras olaylarinin darbeye giden yolun temel taslarindan oldugunu belirterek “Kahramanmaras olaylari üzerinde perdenin aralanmadi” dedi. Sendiller, Kahramanmaras katliamindan beraat etmisti. Mahkeme Baskani Kerim Günay yillar sonra, bir televizyon programinda Sendiller’e, “Eger saglikli bir yargilama yapilabilseydi siz berrat etmezdiniz” dedi.
‘Müdahiller de yargilanmali’
12 Eylül döneminde öldürülen Sabit Torun’un kardesi Elif Torun Öneren de dün Adliye önündeydi. Öneren, “Su an müdahil olmak isteyen çogu kisinin yargilanmasi gerek” diye konustu. Durusma sirasinda müdahillik talebinde bulunan Ahmet Cihan ise, kardesi Sülayman Cihan’in gözaltina alindigi sirada ugradigi iskenceler sonucu öldürüldügünü, ve kardesinin ölüm tutanaginin altinda Mehmet Agar ve Ibrahim Sahin’in imzasi bulundugunu ifade etti.