Koronavirüs’ün hangi illerde yayilma riski olasilik olarak daha fazla?

ABD’de arastirma görevlisi olan Prof. Dr. Onur Baser, Türkiye’de sehir bazinda koronavirüsün yayilma hizi beklentileri üzerine bir çalisma yapti. Prof. Dr. Baser, “Türkiye’nin New York’u Istanbul. Istanbul, koronavirüs’ün en hizli yayilmasinin beklendigi sehir. Ortalama bir Istanbullu çevresinde bir kilometrekarelik alanda yaklasik 17 bin kisiyle yasiyor. Izmir nüfusa ve nüfus yogunluguna göre üçüncü sehir olmasina ragmen Istanbul’dan sonra en fazla etkilenecek 2. sehir olarak görülüyor. Ankara kilometrekare basina düsen insan sayisi bakimindan Türkiye’de 8. oldugu halde, en fazla etkilenecek 3. sehir olarak ortaya çikiyor” açiklamasinda bulundu.

MEF Üniversitesi Iktisat Bölüm Baskanliginin yani sira Colombia ve Michigan Üniversitelerinde de misafir arastirma görevlisi olan Prof. Dr. Onur Baser, Türkiye’de sehir bazinda koronavirüsün yayilma hizi beklentileri üzerine bir çalisma yapti.

“TÜRKIYE’NIN NEW YORK’U ISTANBUL”

Prof. Dr. Baser, sehirlerin sikisiklik endeksinin, koronavirüsün yayilma hiziyla dogrudan etkili oldugunu söyleyerek, “Örnegin, New York’ta ortalama bir kisi çevresinde Los Angeles’dakine göre 3 kat daha fazla insanla yasiyor” dedi.

Türkiye sikisiklik endeksini de yorumlayan Prof. Dr. Baser, “Bu çalismada sikisiklik endeksini Türkiye’deki sehirler için çikarip sehirleri hesapladigimiz endekse göre siraladik. Yüksek sayi, yayilma hizi en yüksek olacak sehirleri gösterirken, en düsük endeks yayilma hizinin çok daha kolay kontrol altina alinabilecegi sehirleri gösteriyor” diyerek, Türkiye’nin sikisiklik endeksine göre risk haritasini söyle yorumladi: “Ilk sirada sürpriz bir sonuç yok. Türkiye’nin New York’u Istanbul. Istanbul, koronavirüsün en hizli yayilmasinin beklendigi sehir. Ortalama bir Istanbullu çevresinde bir kilometrekarelik alanda yaklasik 17 bin kisiyle yasiyor.

“EN FAZLA ETKILENECEK 2. SEHIR IZMIR”

Izmir nüfusa ve nüfus yogunluguna göre üçüncü sehir olmasina ragmen Istanbul’dan sonra en fazla etkilenecek 2. sehir olarak görülüyor. Ankara kilometrekare basina düsen insan sayisi bakimindan Türkiye’de 8. oldugu halde, en fazla etkilenecek 3. sehir olarak ortaya çikiyor.

Adana ve Tekirdag’in kilometrekare basina düsen insan sayisi hemen hemen esittir ama sikisiklik endeksine göre, Adana Tekirdag’a göre çok daha hassas bir yerde.”

Türkiye’deki sehirleri yorumlayan Prof. Dr. Baser sözlerine söyle devam etti: “Sanliurfa ile Gaziantep’in nüfuslari hemen hemen aynidir ama virüs yayilma hizi Sanliurfa’da, Gaziantep’e göre çok daha hizli olabilir. Yalova 81 ilimiz içinde nüfus olarak 65. sirada ama virüs yayilma hizi en fazla olan 9. sehir olabilir. Samsun hem genel nüfus siralamasinda hem de kilometrekare basina düsen insan sayisinda 16. oldugu halde, sikisiklik endeksine göre virüsten en çok etkilenecek 8. sehir olarak ortaya çikiyor. Gümüshane, Ardahan, Bayburt ve Tunceli, yayilma hizinin en düsük beklendigi sehirlerdir.”

“ISTANBUL ILE TUNCELI AYNI KISITLAMALARA MARUZ KALMAYABILIR”

Bu çerçeve dogrultusunda saglik politikasi önerilerinde bulunan Prof. Dr. Onur Baser, “Türkiye OECD içinde sagliga en az harcama yapan, en düsük kisi basina doktoru ve hemsiresi olan ülke. Sinirli saglik bütçesi ve hizmetleri dogru kanallara aktarilmali. Eger sokaga çikma ile ilgili kisitlamalar getirilecekse sehir bazinda degisik kisitlamalar getirilebilir. Kilometrekare basina 17 bin kisiyle yasayan ortalama bir Istanbullu ile kilometrekare basina sadece 20 kisiyle yasayan Tuncelili ayni kisitlamalara maruz kalmayabilir. Sehirlere gönderilen sinirli test kitleri, saglik personeli, vs. sehirlerin risk gruplarina göre dagitilabilir.

Epidemik egrinin saglik sistemini zora sokmadan düzeltilmesi için salginin yayilma riski yüksek yerlerde kontrol altina alinmasi gerekir ve sikisiklik endeksi bu riski belirlemede önemli bir araç olarak kullanilabilir.”

“ISTANBUL IÇIN EN RISKLI BÖLGE ESENLER”

Istanbul’un sikisiklik endeksine göre risk haritasini yorumlayan Prof. Dr. Baser, “Istanbul için en riskli bölge Esenler. Esenler nüfusa göre siralama açisindan Istanbul’daki 14. büyük ilçe, kilometrekare basina düsen kisi sayisi bakimindan da 11. büyük ilçe ama Esenler’i sikisiklik endeksine göre 1 numara yapan, toplam nüfusunun belli mahallelerde yogunlasmasi. Örnegin, Esenler Fatih Mahallesi’nde kilometrekare basina düsen kisi sayisi 86 bin 949. Çifte Havuzlar Mahallesi’nde kilometrekare basina düsen kisi sayisi 2008. Daha sonra en riskli ilçeler Zeytinburnu, Bahçelievler, Güngören, Bagcilar, Gaziosmanpasa, Fatih ve Esenyurt.

Kadiköy nüfusa göre siralama açisindan Istanbul’daki 11. büyük ilçe, kilometrekare basina düsen kisi sayisi bakimindan da 13. büyük ilçe. Esenler’e bu siralamalarda çok yakin olmasina ragmen sikisiklik endeksine göre 39 ilçeden 21. siralarda. Bunun sebebi Esenler’de mahalleler arasindaki kilometrekare basina düsen kisi sayisinin degisimi Kadiköy’den 35 kat daha fazla.”

ISTANBUL’DA EN AZ RISKLI BÖLGELER

Prof. Dr. Baser, Istanbul’da en az riskli bölgeleri de söyle siraladi: Çatalca, Sile, Adalar, Silivri, Büyükçekmece, Beykoz, Sariyer, Basaksehir, Arnavutköy ve Tuzla.

Baser, “Istanbul Türkiye’nin, Esenler Istanbul’un en riskli bölgesi. Su anda dünyada koronavirüsün merkezi durumuna gelen New York’ta ortalama bir insan bir kilometrekare çerçevesinde 12 bin 400 kisiyle yasiyor. Istanbul’un 29 ilçesi bu sayinin üzerinde. Sinirli sayida personel, saglik hizmetleri, solunum makinalari bu risk haritasina oranla dagitilirsa daha etkin bir savas yapilabilir. Örnegin, Esenler’de geç tespit edilen bir vakanin maliyeti, Sariyer, Beykoz gibi ilçelerfde geç tespit edilen vakanin maliyetinden çok daha yüksek. Acil durumlarda kurulacak saglik çadirlari risk bölgeleri yüksek yerlere kurulmali. Bu bölgelere giris çikis kontrollü sekilde yapilmalidir. Hangi hastanede kaç bos yatak oldugunu, kaç test oldugunu, kaç solunum cihazi oldugunu gösteren aplikasyonlar hazirlanmali, vatandaslar uygun olan saglik merkezlerine dogru yönlendirilmeli” diye konustu.

ANKARA’DA RISKLI VE AZ RISKLI BÖLGELER

Ankara’nin ilçeler bazinda koronavirüs yayilma hizini da hesaplayan Prof. Dr. Onur Baser, sunlari söyledi: “Ankara’da en sikisik bölge Keçiören. Özellikle Keçiören’in Atapark, Kuscagiz ve Yayla Mahallelerinin sikisiklik yogunlugu çok yüksek. Haritaya göre sikisiklik Ankara’nin merkez bölgelerinde, yayilma hizinin en fazla olacagi yerleri kontrol etmek daha kolay olabilir.

Çankaya nüfusa göre Ankara’nin en kalabalik ilçesi olmasina ragmen sikisiklik endeksine göre 7. sirada bulunuyor. Mamak ve Sincan hem nüfusa hem de kilometrekare basina düsen kisi sayisinda üst siralarda olmamasina ragmen sikisiklik endeksinde ikinci ve üçüncü siradalar. En az riskli bölgeler Bala, Güdül, Haymana ve Evren.

Ankara sikisiklik endeksine göre, Türkiye’nin pandemilerde en riskli üçüncü sehri. Ankara’nin yedi ilçesi su anda koronanin merkezi durumuna gelen New York’tan daha yogun. New York’ta su anda en büyük problemler hastane, saglik personeli ve solunum cihazi yetersizligi. Federal hükümet afet alani olarak ilan etti ve federal hükümetten bütçe yardimi aliyor.Ankara’da haritada gördügümüz ortadaki bölgelere asiri kisitlamalar getirilebilir ve o ilçelere giris çikislar kontrol altina alinabilir. Sahra hastaneleri yerinde ve hizli tedaviler için bu bölgelere kurulabilir. Çevre bölgelerindeki saglik personeli orta bölgelere kaydirilarak daha fazla test yapmasi saglanabilir. Orta bölgelerdeki geç teshisin maliyeti yayilma hizindan dolayi çok daha fazla olacaktir.”

“IZMIR’DEKI BAHÇEDERE MAHALLESI KADAR YOGUN BIR MAHALLE ISTANBUL’DA BILE YOK”

Izmir için de sonuçlari degerlendiren Prof. Dr. Onur Baser, sunlari söyledi: “Karabaglar ne toplam nüfus sayisina ne de kilometrekare basina düsen kisi sayisi bakimindan Izmir’de ilk bölge olmasina ragmen Izmir’in en sikisik bölgesi. Istanbul’un ilçelerinin yüzde 68’inden daha sikisik. Doganay, Esenlik ve Reis Mahallelerinde yayilma hizi çok yüksek olabilir. Konak ikinci sirada yer aliyor, Atamer Mahallesi ise en yogun bölge. Aliaga ilçesi hem nüfusa göre 15. hem de kilometrekare basina düsen kisi sayisi bakimindan 14. sirada olmasina ragmen sikisiklik endeksinde 3. sirada. Bahçedere mahallesi kadar yogun bir mahalle Istanbul’da dahi yok. En az riskli bölgeler Seferihisar, Karaburun, Kinik ve Foça.

Izmir sikisiklik endeksine göre Türkiye’nin pandemilerde en riskli ikinci sehri. Izmir’in 8 ilçesi su anda koronanin merkezi durumuna gelen New York’tan daha yogun. New York’ta su anda en büyük problemler hastane, saglik personeli ve solunum cihazi yetersizligi. Federal hükümet afet alani olarak ilan etti ve federal hükümetten bütçe yardimi aliyor. Izmir’de haritada gördügümüz ortadaki bölgelere asiri kisitlamalar getirilebilir ve o ilçelere giris çikislar kontrol altina alinabilir. Sahra hastaneleri yerinde ve hizli tedaviler için bu bölgelere kurulabilir.

Seferihisar, Karaburun, Kinik ve Foça bölgelerindeki saglik personeli orta bölgelere kaydirilarak daha fazla test yapilmasi saglanabilir. Orta bölgelerdeki geç teshisin maliyeti yayilma hizindan dolayi çok daha fazla olacaktir.”