Bugün, 18 Mayıs 2024 Cumartesi
Devlet çok güçlüdür. Agir mekanizmalara ve büyük paraya sahip bir tesekküldür. Her yerdedir. Her andadir. Her seydedir. Daima karsinizdadir.” Alintiyi ben tamamlayayim: Ve bir gün karsiniza çikip sizin suçlu oldugunuzu söyleyebilir!
Gerçekten suçluysaniz görevini yapiyordur, peki ya suçunuz yoksa? Bu kadar güçlü bir mekanizmaya karsi ne yapacaginizi biliyor musunuz? Hakkinizi nasil arayacaginizi, size yöneltilen suçlamalar yahut verilen talimatlara nasil karsilik vereceginizi? Bu konuya egilen Çagdas Hukukçular Dernegi üyeleri, bir süre önce baslattigi ve ‘yakalama ile gözalti’ durumunda neler yapilir konusunu içeren ‘Olagan Süpheliler’ egitimlerini daha genis kitleye yaymaya karar verdi. Bu fikirden yola çikan dernegin Ankara Barosu’nun bünyesindeki avukatlari ayni isimli bir rehber kitap hazirladi. Agirlikli olarak ceza davalariyla ilgilenen hukukçularin kendi müvekkilleri üzerinden giderek ortaya çikardigi kitapta, suçlu olun veya olmayin, ülkenin kolluk kuvvetleri ve mahkemeleriyle bas basa kaldiginizda neler yapabileceginiz anlatiliyor.
Kitabi okurken aslinda bir yurttas olarak kolluk kuvvetleriyle karsi karsiya gelince sandiginizdan çok daha fazla hakkiniz oldugunu görüyorsunuz. Suç islemisseniz bile suçunuz ispat edilene kadar kisisel hak ve özgürlüklerinizin kisitlanamayacagini ögreniyorsunuz. Ama tabii ‘özel yetkili mahkeme’ kavrami bunu bazi durumlarda taca çikarsa da yine de ‘devletin’ sefkatine ihtiyaciniz oldugu aklinizin bir kösesinde öylece duruyor. Ve kafaniza takilan soru “Bu kadar davada yargilanan ve suçsuz olduklarini söyleyen insanlar bunlari bilmiyorlar miydi?” oluyor. Tabii bilmemelerine imkân olmadigina kanaat getirip sistemdeki çikmazlarin varligindan ötürü endiseye kapiliyorsunuz. Öyle ki bir bakisin bile yeri gelince ‘gözalti’ sebebi olabilecegi günlerde oldugumuzu yasanan davalardan görmek mümkün.
‘Sunus’tan alinti yapayim: “Üniformali, sivil, cüppeli yüzlerce uzman, araçlar, binalar sanki hep bizi bekler gibi bir anda karsimiza dikilir. Rizamiz olmadan evimize, isyerimize girildigini, özel yasamimizin incelendigini, bir seyler yapmaya veya yapmamaya zorlandigimizi fark ederiz. Itirazlarimiz hep ayni sözle karsilanir: ‘Hukuk böyle emrediyor!’ Peki, hukuk bizi suçlayanlara da sinirlar koymamis midir? Evimize girenlere, telefonlarimizi dinleyenlere, üstümüzü arayanlara, bilgisayarimizi kopyalayanlara sinirlar koyulmamis midir?”
Iste bu endisenin ardindan kitap içinizi bir nebze rahatlatacak tavsiyelerde bulunuyor, “Korkmayin çaresi var” diyor. Bunu da zaman zaman eglenceli bir dille yapiyor. Misal, oldu da gözaltina alindiniz ve yardim istemeniz gerekti. Aramaniz gereken kisi bakin nasil betimlenmis: “Evde oturan yasli babaanneniz yerine, etkili ve yetkili mali müsavir dayiniza haber verirseniz, muhtemel yol-yordam bilir hali nedeniyle zaman geçirmeden sizin yerinize itiraz edebilir. Babaanne üzülür muhakkak ama ‘Vah vah’ deyip televizyondaki diziye de dönüp beklemeye devam edebilir.”
Bir örnek daha vereyim. Malum son dönemdeki davalarda gözaltina alinan kisilerin evleri çokça devlet görevlisi tarafindan araniyor ve bulunanlar mahkemede aleyhine delil olarak kullaniliyor.
Rehber kitap eviniz aranirken ve adeta talan edilirken izlemeniz gereken yolu anlatiyor: “Arama yapan kisiler, kontrol edemeyeceginiz kadar çok sayida ise gözle izleme alaninizin disina çikarak odalara dagilmislarsa, durma çalisma açilari nedeniyle ne yaptiklarini göremiyorsaniz, arama alani içerisinde bir yerde hareketsiz kalmaya zorlaniyorsaniz, tutanagi imzalamayin! Veya bu hususlarin tutanaga geçirilmesini saglayin.”
Balyoz, Ergenekon, KCK ve Oda TV davasinin ardindan toplumun bir kismi hukukla ilgilenir olurken, sike sorusturmasi nedeniyle olayin futbol ve taraftarina dokunmasi sonucu ise toplumda bu konudaki ‘farkindalik’ önemli bir seviyeye ulasti. Hukuk terminolojisi konusunda ‘muasir medeniyetler seviyesi’ne ulasan toplum olarak bir gün igne bize batarsa ne yapacagimiza da hâkim olmak için bu kitaba basvurmak sart.
Çünkü Amerikan filmlerindeki “Konusmama hakkina sahipsin. Konustugun her sey mahkemede aleyhine delil olarak kullanilabilir. Avukat tutmaya gücün yoksa mahkeme sana bir avukat saglayacaktir” ögüdü onlarin adalet mekanizmasinda karsilik görse de ‘Cennet vatan’da bizim ihtiyacimiz daha fazlasi.
Gözaltina neden alinirsiniz?
Gözaltina alinmak için suçu islediginize iliskin emarelerin (iz, belirti, kanit, bulgu) bulunmasi ve gözaltinin sorusturma için zorunlu olmasi gerekir. Bunun süresi yakalama anindan itibaren 24 saat, Özel Görevli Mahkeme kapsaminda bir suç ise 48 saattir. Uzatilsa bile 96 saat içerisinde hâkim karsisina çikarilmak zorundasinizdir.
TazmInat hakki
*Haksiz yere yakalanmis, gözaltina alinmis, tutuklanmissaniz
*Gözalti süresi bitmesine ragmen serbest birakilmadiysaniz
*Tüm asamalarda haklariniz hatirlatilmadiysa ya da kullandirilmadiysa
*Tutuklaninca makul sürede davaniz açilmadi ya da sonlandirilmadiysa
*Neyle suçlandiginiz yazili ya da sözlü olarak size bildirilmediyse
*Yakalandiginiz ya da tutuklandiginiz yakinlariniza bildirilmediyse
*Hakkinizdaki arama karari ölçüsüz bir sekilde gerçeklestirildiyse
*Esyalariniza haksiz yere el konulduysa Kanuna uygun sekilde gözaltina alindiniz ama kakkinizda kovusturmaya yer olmadigina karar verildiyse
*Kanuna uygun sekilde gözaltina alindiniz ya da tutuklandiniz, hakkinizda dava açildi ve beraat ettiyseniz,
*Maddi ve manevi her türlü zararinizi devletten isteyebilirsiniz.
HangI durumlarda kImler tarafindan yakalanirsiniz?
*Hâkim karari veya cumhuriyet savcisinin emri ile polis ya da jandarma tarafindan.
*Polis veya jandaranin suç islediginiz veya suç isleyeceginiz konusunda süphe duymasi durumunda. *Suçüstü halinde herkes tarafindan (vatandas dahil) yakalanabilirsiniz.
Sus ama kImlIgInI söyle
Hakkinizdaki suçlamalarla ilgili bilgi vermeme (susma) hakkina sahipsiniz. Ancak susma hakki kimlik bilgilerinizi kapsamaz. Kimlik bilgisini vermeme kabahat, kimlik bilgisi ile ilgili yalan beyanda bulunmak ise suçtur. Susma hakki tüm sorular için kullanilabilir. Kismi olarak da kullanilabilir. Istediginiz soruya cevap verip istediginiz soruya cevap vermeyebilirsiniz.
Dokunmayin!
*Arama ve el koyma islemleri esnasinda hiçbir nesneye dokunmayin.
*Size ait olmayan esyalarda parmak izi birakmayin.
*Esyalarin tasinmasina yardim etmeyin.
Iskence durumunda...
Kolluk size karsi insan onuruyla bagdasmayan, bedensel veya ruhsal yönden açi çekmenize ya da algilamaniza neden olan, irade yeteneginizin etkilenmesine, asagilanmaniza yol açan davranislarda bulunuyorsa, bunun adi iskencedir. Böyle bir iddianiz varsa mutlaka rapora geçirttirin. Vücudunuzdaki bütün iskence izlerini nedenleriyle birlikte rapor ettirin.
SözlerInIze dIkkat edIn
Sizinle yapilmis olan mülakat, sohbet gibi ifade disi görüsmeler ve bu görüsmelere iliskin tutanaklar hukuka aykiridir. Ancak hakkinizda sonuç dogurabilirler.
Arama tutanagi IsteyIn
Aramanin sonunda aranan kisiye istemi üzerine arama tutanaginin bir kopyasi verilir. Arama tutanaginin mutlaka arama yerinde tutulmasi gereklidir. Istisnasi yoktur! Aleyhinize unsurlar barindiran arama tutanagini ya kabul etmeme nedenlerinizi açikça yazarak imzalayiniz ya da hiç imzalamayiniz.
Avukatimla görüsmek IstIyorum
Avukat ile görüsme denetime tabi degildir. Avukatla, her zaman ve kimsenin duyamayacagi bir biçimde görüsme hakkina sahipsiniz. Avukatinizin, size verdigi belgeler ve yaptiginiz yazismalar, kural olarak denetime tabi tutulamaz.
Kan örnegIne ItIraz hakki
Yazili onayiniz olmadan vücudunuzdan kan veya doku örnegi alinamaz. Bu konuda onayiniz yok ise bunu belgeye mutlaka geçirttirin. Durumla ilgili çikis raporunuzu savcidan talep edin.
PekI ya çocuklar?
Fiili isledigi zaman 12 yasini doldurmamis olanlar ile 15 yasini doldurmamis sagir ve dilsizler, herhangi bir suç nedeniyle yakalanamazve hiçbir suretle suç tespitinde kullanilamaz.
