Onun hakkindan bana ne?

Açik Toplum Vakfi, “Sizden farkli birinin hakkini ne kadar savunursunuz?” sorusunu toplumun degisik kesimlerinden akademisyen, yazar ve siyasetçilere sordu. Verilen yanitlar ‘Baskasinin Hakkindan Bana Ne?’ isimli 12 dakikalik kisa filmde toplandi. Filmde, Ihsan Eliaçik, Tugrul Türkes, Zeynep Altiok, Cemal Usak, Cafer Solgun, Zafer Arapkirli, Hüseyin Ergun gibi isimler ‘kendi ötekileri’ adina konustu. Açik Toplum Vakfi Yönetim Kurulu’ndan Hakan Altinay, çalismayla ilgili sunlari söyledi: “Çok sayida beklenmedik yanit aldik, bir ilahiyatçi çikip ‘Ben Kürdüm, Alevilerin yanindayim’ dedi. Bir antimilitarist Mustafa Balbay’in bu kadar içeride kalmasina tepki gösterdi. Toplumsal olarak baskalarinin hakkini önemseyebilecegimizi biliyoruz. Bunun vicdani, dini bir sorumluluk oldugunu düsünüyoruz. Beklenen durusun yarisini sergiledi, yarisini sergilemedi insanlar.” Çalismaya katilanlanlara ‘Baskasinin Hakkindan Bana Ne?’ sorusunu biz de yönelttik.

Cafer Solgun/ Yüzlesme  DernegI Baskani Cafer Solgun, filmdeki konusmasinda, “Hasbelkader Kürdüm, Aleviyim ama basörtülü kardeslerimizin sorunlarina öteden beri duyarli davrandim. Daha genel bakinca benim yaklasimim genel egilim içinde istisna. Aleviler adeta “Biz çektik, onlar da çeksin” tutumu içine girdiler. Bunun tersi de oldu” diyor. Solgun, Radikal’e de sunlari söyledi: “ Türkiye son yillarda kendine özgü bir yüzlesme süreci yasiyor. Tabu sayilan konular bu süreçte gündeme gelebildi. Empati kültürü ve ‘öteki’nin ayrimina varmak da bu süreçte gelisti. Kuskusuz bu birdenbire gelinmis bir nokta degil. Toplum olarak agir bedeller ödedik. Örnegin Türkiye’de Ermeni olmak ‘zor’dur, daha genel bir ifadeyle gayrimüslim olmak. ‘Ermeni’ sözcügü adeta bir küfür ve hakaret sözcügü olarak kullanildi uzun yillar boyunca. Bugün Ermeni meselesi üzerine en azindan konusabilecek bir durumdaysak, hiç kuskusuz Hrant Dink’i yitirdigimiz için. Bir baska örnek olarak Aleviler konusunda da benzer bir durum söz konusu. Yillarca inançlari ‘yasakli’ olan, inanç ve ibadetlerini, memleketlerini gizleyerek yasamak zorunda kalan Aleviler, bugün sorunlarini, istemlerini yüksek sesle dile getirebiliyor. Ama bu noktanin da evveliyatinda katliamlar var, provokasyonlar, ‘derin’ ve ‘kanli’ senaryolar, oyunlar var... Empati kültürü ve baskasinin haklarini savunma duyarliligi, geçmise oranla gelisti gelismesine, ama vurgulamak gerekir ki, halen bu konuda asilmasi gerekli sorunlarimiz da var. Gerçek bir toplumsal baris ve isleyen, sahici bir demokrasi, ancak bu bilinç ve duyarliliga sahip demokratik bir toplum olabilmemizle insa edilebilir. Çünkü demokrasi ve özgürlügün en temel ölçüsü, baskasinin haklarini savunma konusundaki realitede kendisini gösterir...
Cemal Usak/ GazetecI ve  Yazarlar Vakfi Baskan Yardimcisi: Usak, filmde, “Bizlerin mensup oldugu inanç manzumesi rövansit olmaya manidir. Diyelim ki öteki bize cephe almis biri bile olsa onun hakkini savunmak durumundayiz” diyor. Usak, gazetemize söyle konustu: “Ülkemizde, maalesef sikça telaffuz edilip de içi doldurulmayan kavramlar gibi, empati kavraminin da maalesef pek karsiligi yok. Sözü vardir, ama özü yoktur. Halbuki baskasinin hakkini savunmak, özü itibariyle kendi hakkimizi savunmaktir. Çünkü her birimiz, yek digerinin ‘baskasi’yiz. Jean Paul Sartre ustanin sözünün aksine, ‘öteki bizim cehennemimiz’ degildir; tam tersine cennetimizdir. Eger inananlar için öte dünyada; inanmayanlar içinse bu dünyada bir cennete kavusma arzusu içindeyse, bunu insa edecek olan bizim öteki ile olan iliskilerimizin insaniligi ve vicdaniligidir. Bunun turnusol kâgidi ise, baskasinin veya ötekinin hakkini savunmaktir. Bunu da hiç olmazsa, kendi insanligimiza sayginin geregi olarak yapmaktir.
Tugrul Türkes/ MHP Genel Baskan Yardimcisi: Vakfin çalismasi için yapilan görüsmede, “Kurallarin herkes için geçerli olmasi gerekir. Bir bakanin elbiseme yumurta geldi diye bir ögrenciden davaci olmasini ben hos karsilamadim. Benim iktidar dönemimde de olsa hos karsilamazdim” diyen Türkes’in Radikal’e açiklamasi söyle: “Baskasinin hakkina da sahip çikmak önemli bir durustur. Ben de bu anlamda baskasinin hakkina elbette saygi duyarim. Elbette bu hak simdiki gibi ülkenin üniter yapisini bölmek isteyen, ülke üzerine çesitli oyunlar tertip edenlerin hakkini savunmak degildir, onlara müsemma göstermek degildir ama onlarla da bir masa çevresinde konusabilmek için bir demokrasi kültürü gerekir.”
Ihsan ElIaçik/ IlahIyatçi Yazar Eliaçik, filmde, “Esitlik saglanincaya kadar ben Kürtlerin tarafindayim. Hatta bu hak iade edilene kadar Kürdüm. Hak iade edilene kadar Alevi - Sünni tarafinda ben Alevi tarafindayim” diye konusuyor. Eliaçik, söyle diyor: “Islamin mesaji esitlik üzerinedir. Kuran-i Kerim kendinden olmayani, senin dilinden, dininden olmayani savunmayi gerektirir. Bunu yapanlar Allah katinda makbul olur. Baskasinin hakkini gasp eden, kendi hakkindan daha önemsiz kabul edenler Islamiyet adina konusurken, Islamiyeti de dogru anlatmamis olur. Elbette ezilen Kürt’ün, Alevinin de hakkini savunabilmeliyim.”

Magduriyetler insanlariartik duyarli kildi

Açik Toplum Vakfi’nin www.aciktoplumvakfi.org.tr adresli internet sitesinde 12 dakikalik film izlenebiliyor. Sitede, Açik Toplum Vakfi’nin açiklamasi yer aliyor: “Su an Türkiye’nin asmakta zorlandigi konularin temelinde yattigina inandigimiz ve hepimize belli ölçülerde sirayet etmis olan ‘kendisi gibi olmayanin haklarini gözetmemek’ bakisini sorguladigimiz kisa film çalismamizi tamamlamis bulunuyoruz. Amacimiz, ‘bizden farkli’ olduguna inandigimiz kisi ya da gruplarla bazi talepler veya beklentiler konusunda benzer düsünebilme imkâni üzerine bir egzersiz yapmakti. Cevaplar kisilerin dini, ekonomik, ideolojik ya da kültürel nedenlere dayanarak ‘kendisinden baska’ olanin da hakkini gözetmekten yana olmasi noktasinda birlesti.” Filmde yer alan bazi görüsler söyle:
Sivas’ta yasamini yitiren Metin Altiok’un kizi Zeynep Altiok: “Magduriyet ve zulüm arttikça, herkesin bir ucundan kendi cani yanmaya basladikça, karsisindakine duydugu empati yükselmeye basladi diye düsünüyorum. Tutuklu gazeteciler, insanlik suçlari, zamanasimi, sike sorusturmasi, inanilmaz sürelerde sadece iddanamelerle tutuklu bulunan insanlar, ögrenciler, bir pusi için ömründen ömür çalinan insanlar... Birebir bunlari yasamasam bile en sokaga inmeyen, en apolitik insan bile bir yerinden durup da birisine üzülüyor.”
Gazeteciler ve Yazarlar Vakfi bulusmasi sirasinda basörtülü bir kadin: “28 Subat sürecinde birtakim haklarindan feragat etmek zorunda kalan bendim.
O zaman yasadigim magduriyet, beni diger kesimin haklarina karsi daha duyarli kildi. O zaman baskalarinin hakkinda fazla düsünmedigimi fark ettim. Bugün ayni sekilde ana dilde egitimin ne kadar gerekli oldugu ya da Kürtlerin kimi özgürlük haklarinin arkasinda durmamizin sebebi de aslinda hepimizin ortak talebi.”
Gazeteci Alparslan Akkus: (sike operasyonu konusunda) “Ayni Fenerbahçeli sosyal ortamda kendi takimi disinda herhangi bir operasyona alkis tutabiliyor. Benzer bir haksizlikta kendisine gaz sikana karsi olduguna alkis tutuyor. Bunun olmamasi gerekiyor. Herkes için haktan ve hukuktan yana olursak o ortak akil ortaya çikar.”
Gazeteci Zafer Arapkirli: Ben bir Besiktas taraftari olarak bu magduriyete karsi çikilmasi gerektigini inaniyorum. Ama bu magduriyete karsi çikilirken Galatasarayli ve Trabzonlularin böyle bir karsi çikista birlikte saf tutmalarini isterdim.”
SODEP Genel Baskani Hüseyin Ergün: 28 Subat’in karsisinda durduk. Ben o zaman Yeni Demokrasi Hareketi’nin genel baskaniydim Cem Boyner’den sonra. Ama bugün de insanlari tutuklu olarak yargilanmalarinin karsisindayiz. Ne yapmis olursa olsun Mustafa Balbay’in 4 sene içeride kalmasinin asla ve asla bir gerekçesi olamaz.
Toplum Gönüllüleri Samsun Yaz Kampi’ndan bir genç: Siyasi yapi degisiyor, her sey degisiyor. Onun için benim ne zaman öteki olacagim ve hangi otoriteye göre öteki olacagim belli degil. Her an öteki adam olabilirim. Onun için tüm ötekilerin hakki benim derdim