10. Kalkinma Plani (2014-12018) Meclis Genel Kurulunda görüsülmeye baslandi. Kalkinma Bakanliginin “uzun çalismalar” sonucunda hazirlanan raporunda “nasil kalkinacagiz” sorusunun cevabi özetle su: “Dünya piyasasinda rekabet edebilecek fiyatla üretip ihracati arttir, bunun için ücretleri düsür, kazanilmis haklari ortadan kaldir, sermayeye her türlü tesviki sunmaya devam et, halkin ödedigi vergilerin en azindan mevcut seyrinde sürmesini sagla!”
Planin 68. sayfasindaki Büyüme Stratejisi semasinda daha teknik bir dille söyle deniliyor: “Verimlilik artisi ve sanayilesmenin hizlandirilmasi yoluyla ihracata dayali, özel sektör öncülügünde, rekabetçi üretim yapisinin gelistirilmesi.” Beklenen sonuçsa: “Yüksek ve istikrarli büyüme.”
Ihracatin arttirilmasi için en önemli bilesen ise verimlilik artisi: “Plan hedeflerine ulasma yolunda verimlilik artisina öncelik verilecek ve ekonomimizin küresel rekabetteki konumu güçlendirilecektir.”
VERIMSIZ MI OLSUN?
Verimlilik tabii sihirli sözcük. Mümkünse her sey verimli olsun! Kimse itiraza cesaret bile edemez. Ne yani? “Verimsiz mi olsun” karsiligi altinda ezilmekten kurtulamaz.
Ancak verimliligin nasil saglanacagi sorusunun cevabi da yine Kalkinma Planinda mevcut. Biz soyutlayarak söyleyelim: Genel olarak iki yolu vardir: Bir; isçilerin daha fazla ya da yogun çalistirilarak, buna uygun çalisma ve örgüt biçimleri gelistirilerek daha ‘iyi’ sömürülmesi: Moda deyimle esneklestirme ya da esnek çalisma... Iki; teknolojik düzeyi yükseltme. Ama sermaye bunu öyle bir yapar ki; bu da döner dolasir yine esnek çalismayla birlesir. Bu laf kalabaliginin özeti sudur ki; “kalkinma” planinin temelinde; isçiyi çok çalistirip az vererek ‘ucuz’ üretimi arttirmak, sermayeyi palazlandirmak, buradan ihracatlanmak vardir.
Peki ekonominin söyle heybetli bir kalkinmasi için plana göre verimli is gücü ne yapar?
1-KALKINMANIN KIDEMI
Önce sermayenin artik kroniklesmis dertlerinden birisini çözer: Kidem tazminati almak istemez. Sermaye için kendini feda eder:
“Sosyal taraflarla diyalog içerisinde tüm isçiler açisindan erisebilirligin saglanacagi, bireysel hesaba dayanan kidem tazminati hesabi olusturulacaktir.” (madde-320)
Hükümetin özellikle 2011 yilinda somut bir biçimde gündeme getirdigi ama tepkiler üzerine geri çekmek zorunda kaldigi “kidem tazminati reformu” anlasilan o ki; önemli bir kalkinma hedefi... Isçiler için sinirli da olsa bir is güvencesi ve isten atilmalari halinde rahatlatici bir gelir güvencesi olan kidem tazminati 10 yil sonra alinabilecek bir bireysel emeklilik hesabina dönüsünce memleket kalkinacak. Neden mi? Çünkü sermaye hiçbir maliyete katlanmadan istedigi zaman istedigi isçiyi kapinin önüne koyabilecek. Bundan büyük kalkinma mi olur?
2-TASERONA SAYGI
Verimli isçi taseronda anasi agladikça sabirla inleyecek. Kalkinma için taseronluga saygi duyacak. Planda üstün körü söyle geçer:
“Alt isverenlik uygulamasinin yeniden düzenlenmesi.” (sayfa 184)
Nasil bir düzenleme? “Taseron isçilere müjde” basligiyla verilmisti. Hükümet taseron isçileri kurtaracakti...
Tam “Allah razi olsun” denilecekti ki, gelen düzenleme gideni aratir boyutta olmustu. Tabii, sendikalarin tamami bakanligin toplantisinda kazan kaldirdi. Olacak is degildi. Taseronlastirma sinirlanacak derken iyice gevsetilerek her alanda uygulanabilecek bir düzenleme haline getirildi. Eskisi farkli miydi? Degil. Ama hükümet, yasal olarak da taseronlastirmanin önündeki tüm engelleri kaldirmak istiyor. En azindan sendikalara sundugu düzenleme bunu öngörüyor.
3-ESNETEREK SÜNDÜRME
Isçinin yasami esnetile esnetile sündürülecek:
“Esnek çalisma biçimlerinin çalisanlarin haklarini gözetir biçimde yayginlastirilmasi.” (sayfa 184)
Ana basliksa “Güvenceli esnekligin saglanmasi”.
Esneklik... Güvenceli... Çalisanlarin haklarini gözetmek... Bunlarin bir arada olmasi ancak yan yana yazinca mümkün. Esnek çalisma zaten; güvenceli, sendikali, insanca çalisma kosullarinin oldugu çalisma düzeninin esneklestirilmesini öngördügü için esnek çalisma adini almistir. Yanina “güvenceli” kelimesi, Avrupa’daki uzlasmaci sendikalarin esnekligi kabullenir hale getirme çabasindan eklenmistir. Sonra da esnekligin güvencesi olurmus gibi kendi yarattiklari kavram saçmasina kendileri inanmislardir.
Mesela sayisal esneklik. Sermayenin isyerinde çalisan sayisini, hiçbir maliyete katlanmadan isyerinin ihtiyacina göre esnek olarak hizla degistirebilmesi. Yani maliyetsiz isten atma hakki. Simdi bunun güvencesi olabilir mi? Basina güvence eklendi diye bu hak gaspi kalkinma anlamina gelir mi?
4-ÖZELINDEN ISTIHDAM
“Verimli” isçi, özel istihdam bürolarina kaydolacak, bir o yana bir bu yana, ne zaman nerede is olursa oraya hizla kosacak:
“AB normlari çerçevesinde özel istihdam bürolari araciligiyla geçici is iliskisi uygulamalari yayginlastirilacaktir.” (madde - 322)
Bu da hükümetin en gözü kara yaklasan uygulamalarin birisi olarak görülebilir. Avrupa’da bazi fabrikalarda örnegin 15 yillik özel istihdam bürolari araciligiyla geçici is iliskisine tabii olan isçi var. Yani 15 yildir geçici isçi!
Geçici isçilik sermaye için taseron sisteminden de cazip. Çünkü, isçinin bütün sorumlulugu isyerinden sorumlu patrona degil özel istihdam bürosuna ait. Isyerinde örgütlenmesi yasal olarak mümkün degil. Hak talep edecekse, muhatap isyerinin sahibi degil, bireysel is iliskisinin karsi tarafi olan özel istihdam bürosu patronu... Sendikalar “kölelik bürosu” diye tanimliyorlar ki, bu benzetme hakkini veriyor.
5-ISTE VE EVDE ITINAYLA
“Verimli” kadin isçi, is ve aile yasamini öyle bir uzlastiracak ki; hem esnek çalisacak, hem de ev islerini itinayla eksiksiz yapacak:
“Is gücüne ve istihdama katilimin artirilmasi amaciyla is ve aile yasamini uyumlulastirma politikalari hayata geçirilecek ve istihdam tesvikleri etkinlestirilecektir.” (madde - 315)
Esnek çalismayi mesrulastirmak için sermayenin en çok kullandigi argümanlardan birisi kadin istihdamini artirmak. Ama ev islerini yapan kadin nasil isçi olacak? Kalkinma Planindaki uzlasmanin esasi su: Kadinlar ev islerinin mutlak sorumlusudur! Baska çaresi yoktur. Kres, hele ev islerinin kamulastirilmasi mümkün degildir! Erkek de yapamaz. Kadin isçi de bu nedenle hem iste esnek çalismayla iliklerine kadar sömürüyle muhatap olacak hem de evdeki ataerkil sömürü sürecek!
6- ‘VERIMLI’ KAMU EMEKÇISI!
“Verimli isçi” olur da “verimli kamu emekçisi” olmaz mi?
“Kamu personelinin verimliliginin arttirilmasi amaciyla etkin bir performans sistemi olusturulacak ve hizmet, personel, ücret iliskisi daha saglikli hale getirilecektir.” (madde - 384) “Kamu personel sisteminde uygun is ve kuruluslardan baslanarak esnek çalisma modeli gelistirilecektir.” (madde - 385)
Neoliberalizmin amentüsüyle kamu yönetiminin temel ilkesi “isletme tarzi” yönetim olunca... Kamu çalisanina da düsen:
* Ne kadar is o kadar maas.
* Belirli çalisma saati yerine ne zaman is o zaman çalisma sistemi.
* Verimsiz mi; kapi önüne.
* Yükselme kriteri mi? Iktidardan, hizmet hareketinden yollu... vb. (Istanbul/EVRENSEL)
