Bugün, 20 Eylül 2024 Cuma
Irak Kürdistani’nin Iran’a bitisik Soran bölgesinin ‘baskent’i sayilir Süleymaniye. Erbil’den sonra ikinci büyük sehirdir. Bu bölgede Kürtçenin Sorani lehçesi konusulur.
Dün ögle vakti, Süleymaniye’ye yukaridan bakan Debasan’a tirmaniyoruz. En tepede, Celal Talabani’nin yesillikler arasindaki görkemli konutu uzaktan kendini hemen belli ediyor.
Birinci Dünya Savasi sonrasinda Ingilizlere karsi bölgede Kürt isyanini baslatan ve savasan Seyh Mahmut Berzenci’nin at üstündeki heykeli de dikkat çekici...
Irak Kürdistan’inin Soran bölgesi deyince, akla önce kisa adi KYB olan Kürdistan Yurtseverler Birligi partisinin lideri Celal Talabani gelir.
KDP lideri Mesut Barzani Irak Kürdistan Bölgesel Yönetimi’nin Baskani ise, KYB lideri Talabani de Irak Cumhurbaskani’dir.
Mam Celal’le ilk mülakatimi 1992’de Irak Kürdistan’indaki Saklava isimli küçük bir kasabada yapmistim. Biraz o tarihlerden söz ettik, yirmi yilda nereden nereye gelindigini konustuk. Tabii Cengiz Çandar’i sordu, son kitabini benden ögrendi.
Ingilizce olarak yaptigimiz ve uzun bölümü bas basa geçen sohbet bir buçuk saate yakin sürdü.
Önce bölgeyi konustuk.
“Bölge sadece yanmiyor, fokur fokur kayniyor” dedi. Israil’in Gazze’ye bomba yagdirmasini “Evet, tek kelimeyle korkunç” diye nitelerken ekledi:
“Bu sabah söylentiler çikti, Israil’in Gazze’ye girecegine, isgal edecegine dair... Insallah böyle bir çilginlik olmaz.”
Kisa süre ara verdik sohbete; televizyonda Çin’in yeni yöneticileriyle ilgili bir haberi dikkatle izledi.
Suriye savas uçaklarinin Türkiye sinirina yakin bölgeleri bombaliyor olmasini, “Çok tehlikeli bir gelisme” olarak niteledi.
“ÇOK KÖTÜ HABER...”
Irak Basbakani Nuri El Maliki’yle Irak’in Türkiye’yle iliskilerinin hiç de iyi gitmedigini belirtince tepkisini söyle vurguladi:
“Çok kötü ve çok kötü haber.”
Özetle sunlari söyledi:
“Basbakan Maliki Süleymaniye’ye geldi, Türkiye’yle ne yapacagiz, diye... Basbakan Erdogan’la sahsi mahiyet tasiyan problemlerini simdilik bir yana birakmasini söyledim. Irak’in çikarinin Türkiye’yle mutlaka iyi iliskilerden geçtigini belirttim. Tamam dedi, buna hazir oldugunu söyledi Maliki... Sonra Ankara’dan bir bakanin, Enerji Bakani olabilir, gelecegi söylendi ama gerçeklesmedi bu ziyaret. Bu arada Ak Parti kongresine Maliki’nin Dawa Partisi’nden de bir heyet gidecekti. Ama Tarik El Hasimi’nin kongrede konusma yapacagi ögrenilince iptal edilmis...”
“Ne yapmali?” diye sorunca, söyle devam etti Irak Cumhurbaskani:
“Ankara-Bagdat arasinda temas önemli. Önce tansiyonu düsürmek, sonra yeniden diyalog kurmak... Ankara’dan Bagdat’a bir heyet gelebilir, bir bakan gelebilir. Türk sirketleriyle ilgili bazi gelismeler... Benim endisem, Türkiye-Irak iliskilerinin Sünni-Sii çatismasi eksenine çekilmesi... Bunu yapmak isteyenler yok degil. Bir devlet olarak Türkiye ‘Sünni’ bir eksene çekilmemeli...”
BÖLGEDE DENGE
Talabani bundan sonra denge konusuna getirdi sözü:
“Gerçekçi olalim. Tarihimizi de, cografyamizi da degistiremeyiz. Nuri El Maliki Irak’in Basbakani, ülkeyi o yönetiyor. Yapacak bir sey yok. Bu durumda ‘dengeleri’ gözetmek de bizlere, hepimize düsüyor. Ankara’yla Bagdat arasinda temas baslamali, diyalog yollarini yeniden açacak olan temaslar...”
Bu arada, Süleymaniye’deki bazi güvenilir kaynaklardan ögrendigime göre, Basbakan Erdogan, Ankara-Bagdat iliskilerinin düzelmesi için Iran’in katkilarini istemis ve olumlu karsilik almis...
Görünen o ki:
Erdogan-Maliki iliskilerinin normallesmesi daha zaman alabilecek. Buna karsilik, Türk-Irak iliskilerinin normallesmesi fazla uzun sürmeyebilir. Celal Talabani bu izlenimimi paylastigini söyledi.
PKK’DAN BAGDAT ZIYARETI
Bir not:
Erbil ve Süleymaniye’deki güvenilir kaynaklardan ögrendigime göre, bu yakinlarda PKK’dan iki temsilci Bagdat’i ziyaret etmis. Hedef, Basbakan Maliki’yle görüsmekmis.
Bu gerçeklesmemis.
Ancak PKK’lilari bir bakan kabul etmis...
Ögrendigime göre, “Eger Türkiye-Irak iliskilerini berhava etmek istiyorsan PKK’lilarla görüsebilirsin” diye Bagdat’ta uyarilmis Basbakan Maliki...
Kim mi uyarmis?
Bilmiyorum.
Cumhurbaskani Talabani, Irak’la Türkiye arasinda iyi iliskilerde iki ülkenin de çikari oldugunu belirtti.
PKK DIYALOGU...
Irak Cumhurbaskani Talabani’yle sohbetimizin en uzun bölümünde, Tayyip Erdogan’la Kürt ve PKK sorunlari yer aldi. Bir bölümü yazilmamasi kaydiyla yapilan konusmamizda Talabani bir ara sunu çitlatti:
“Geçen yil eylül ayindaki Birlesmis Milletler Genel Kurulu sirasinda Tayyip Erdogan’la bulustuk. Kendisine dedim ki:
‘PKK bana geldi. Silah birakmaya hazir oldugunu söyledi, (Bunu söylerken, bana dogru egildi, ‘silah birakmak’tan söz ediyorum, ‘ateskes’ten degil dedi). Bunun için iki kosulu vardi. Biri genel af, öteki anayasadaki vatandaslik tarifinin yeniden yapilmasi ve Türk sözcügünün çikarilmasi...’
Erdogan genel affin kolay olmadigini, kamuoyunun buna hazir olmadigini söyledi. Bu arada bir noktaya degindi. Kendisinin milliyetçi degil Müslüman oldugunu belirtti ve ‘Herkes benim kardesim’ dedi.
Ben de o zaman Hazreti Muhammed’i örnek alabilecegini söyledim. Mekke’yi zapt ettigi zaman herkesi nasil serbest biraktigini anlattim Hazreti Peygamber’in...
Genel af olmayacaksa, dagdakiler ineceklerse, nereye inecekler, hapishaneye mi diye sordum ve bunun gerçekçi olamayacagini söyledim.”
“ANCAK ÖCALAN YAPABILIR”
Celal Talabani, Mesut Barzani gibi yine ayni çagriyi yapti PKK’ya:
“Silahli mücadelenin süresi dolmustur, artik dagdan inis zamanidir. Che’ler, Ho Si Min’ler çoktan tarih olmustur.”
Bunu söyledikten sonra Talabani’nin agzindan bir cümle daha çikti:
“PKK’ya bunu her seferinde söylüyorum ama hâlâ ikna olmus degiller.”
Talabani, PKK ile diyalog kapisini yeniden açmak gerektigini belirttikten sonra Mesut Barzani’nin Erbil’de bana söylediginin altini kalin olarak çizdi:
“Diyalog kapisini bir tek adam açabilir, Öcalan... Ve ancak hapishanedeki o adam, Abdullah Öcalan dagdakileri indirebilir.”
YOL HARITASI...
Celal Talabani özetle söyle bir yol haritasi çikardi, PKK’nin dagdan inis süreci için:
(1) Öcalan’in hapishane kosullarinin iyilestirilmesi... (Bu konuda birinci asamada iyilestirme, ikincide ev hapsi, üçüncüde af diyor ve bu asamalarin yol haritasi sürecinde zaman içinde geçilecegini söylüyor)
(2) Gerçek bir ateskes...
(3) PKK’li militanlarin Türkiye sinirlari disina çikmalari...
(4) Yeni vatandaslik tanimi...
(5) Genel af...
Talabani’nin yol haritasinin özeti böyle.
“KAPI ÇALMAK GEREKIYOR”
Sohbetimizin son bölümünde konu yeniden bölgeye, Türkiye-Irak Kürdistan’i iliskilerine geldi.
“Lafi uzatmak istemiyorum. Barzani’yle ilke kararimiz var. Türkiye’yle kesin olarak en iyi iliski neyse onu kurmak istiyoruz.”
Bu arada ayrintiya girmeden, ‘bazi ülkelerin bundan hoslanmadiklari’ni da belirtti ama bunun açik açik yazilmasini da istemedi, özellikle örnek olarak zikrettigi büyük ülkenin adinin sakli tutulmasini istedi.
Bölgede istikrar diye sorunca da özetle sunlari söyledi Irak Cumhurbaskani:
“Bölgede baris ve istikrar diyorsak, hem Washington’un hem de Moskova’nin kapisini çalmaktan baska çaremiz yok. Örnegin Israil’i Iran konusunda caydirabilecek tek ülke Amerika’dir. Moskova’ya gitmek zorundayiz, çünkü Rusya’nin da Tahran’la, Bagdat’la, Sam’la iyi iliskileri var. Rusya diyor ki: Esad’i korumak istemiyoruz ama Amerika’nin her alandaki hegemonyasina da karsiyiz. Bu arada Moskova bölgede radikal Islamci hareketlerden de endise duyuyor.”
Irak Cumhurbaskani ve KYB lideri Celal Talabani’nin dün Süleymaniye’de Milliyet’e yaptigi açiklamalar böyleydi.
Irak Cumhurbaskani ve KYB lideri Celal Talabani, Süleymaniye yakinlarindaki görkemli villasinda Milliyet’e açiklamalar yapti. Görüsmeye Milliyet’ten Namik Durukan ile Süleymaniyeli gazeteci Reva Haaji de katildi.
Erdogan’a Kürt sorunu mesaji...
Irak Cumhurbaskani ve KYB lideri Celal Talabani sohbetimizde Basbakan Recep Tayyip Erdogan’a bir de su mesaji Milliyet araciligiyla gönderdi:
“Kardesim Erdogan;
Kürt sorununu çöz ve daglara barisi getir. Artik zaman daglarin degil, halkin oylariyla seçilmis meclislerin çatisi altinda siyaset yapma zamanidir.
Sevgili kardesim;
Kürt sorununun çözümü, hem Türkiye’ye hem bölgemize baris ve istikrar getirirken, sana da seçim sandiginda çok daha fazla oy kazandirir.”
‘Türkiye Suriye’yi dogru okuyamadi’
Irak Cumhurbaskani Talabani, Türkiye’nin Suriye’ye iliskin politikalari konusunda satir baslariyla sunlari söyledi:
“Türkiye, Suriye’yi tam dogru okuyamadi. Önce her seyin çok kolay olacagini, Besar Esad’in çok çabuk gidecegini sandi, ama sonra bunun böyle olamayacagini gördü.”
“Aleviler iktidari birakmak istemiyor. Baas’la kilitlenmis durumdalar.”
“Hiristiyanlar da öyle. Müslüman Kardesler’den korkuyorlar. Suriye’de bir söz dolasiyor, ‘Aleviler tabuta, Hiristiyanlar Lübnan’a’ diye...”
“Dürziler ikiye bölünmüs durumda...”
“Suriye Kürtlerine gelince... Kürt Ulusal Heyeti henüz Suriye muhalefetinin yaninda yer almis degil. Suriye Kürdistan’inda belli basli yerleri kontrol eden PYD ise Türkiye’den korkuyor.”
“Arap Sünniler, Esad gitsin istiyor ama Sam’la Halep’teki Sünni burjuvazi henüz tam kararli degil.”
“Bu arada Esad rejimi hem ülkeyi kontrol edemiyor, hem de gitmesi kolay gözükmüyor.”
Bunlari belirttikten sonra ekledi Talabani:
“Ankara’daki dostlarimiz bu tabloyu tam okuyamadilar, resmin bütününü göremediler.”
