Milliyet Gazetesi`nden Sertaç Koç`un haberine göre, bünyesinde barindirdigi eserler nedeniyle “resim ve heykelin milli hafizasi” olarak nitelendirilen müzede 2009’da Hoca Ali Riza’ya ait 13 adet karakalem eskizinin sahteleriyle degistirildiginin belirlenmesinin ardindan sayim komisyonunun baslattigi çalisma tamamlandi. Kültür ve Turizm Bakanligi ’nin, olasi tepkiler nedeniyle kamuoyuyla paylasmadigi rapora göre, müzede bulunan Fikret Mualla, Ibrahim Çalli, Bedri Rahmi Eyüboglu, Sevket Dag, Hoca Ali Riza, Hüseyin Avni Lifij, Halil Pasa, Hikmet Onat, Feyhaman Duran, Refik Epikman, Mehmet Ali Laga, Fethi Arda, Sami Yetik, Mustafa Ayaz, Zühtü Müridoglu’nun da aralarinda bulundugu sanatçilarin yüzlerce eserinin “kayip”, “sahte” ya da “agir kuskulu” oldugu ortaya çikti.
KAYITLARI VAR, KENDILERI YOK
Raporda müze envanterine kayitli olmasina karsin 202 eserin kayip oldugu, 46 eserin sahteleriyle degistirildigi, 27 eserin orijinalliginin agir kuskulu oldugu iddia edildi. Böylece kayip ve sahte olmak üzere toplam 248 eserin müzeden çalindigi anlasilirken, agir kuskulu olan 27 eserin orjinal olup olmadigi ise yapilacak incelemenin ardindan netlik kazanacak.
Ankara Devlet Resim ve Heykel Müzesi’nde 2009’da Hoca Ali Riza’ya ait 13 adet karakalem eskizinin sahteleriyle degistirilerek çalindigi, o dönem teshirde bulunan Sevket Dag’a ait bir tablonun da sahte oldugu belirlenmisti. Hirsizlik olaylarinin ardindan, Kültür ve Turizm Bakani Ertugrul Günay’in talimatiyla müzedeki diger eserlerin incelenmesi için sayim komisyonu olusturulmustu.
5 BIN ESER INCELENDI
Sanatçi, akademisyen, uzman ve müfettislerden olusan sayim komisyonu çalismalarina 22 Ocak 2010’da basladi. Komisyon, 4 bin 108’i müze envanterine kayitli yaklasik 5 bin eseri titizlikle inceleyerek çalismalarini 18 ocak 2011’de tamamladi. Komisyonun raporu Kültür ve Turizm Bakanligi ’na gönderdi. Raporda müze envanterine kayitli olmasina karsin 202 eserin kayip, 46 eserin sahteleriyle degistirildigi, 27 eserin orjinalliginin agir kuskulu oldugu belirlendi.
Müzedeki kayip ve sahte eserlerin çoklugu nedeniyle bakanlik yetkilileri büyük bir sok yasadi. Müzede 2009’da Hoca Ali Riza’ya ait 13 eserin çalinmasi nedeniyle olusan tepkiyi gözününde bulunduran bakanligin daha yogun tepki gelecegi endisesiyle, raporu kamuoyuna yansitmadigi ve sizdirilmamasi için yogun çaba sarf ettigi öne sürüldü.
46 ESER SAHTE ÇIKTI
Raporda müze envanterine kayitli 46 adet eserin sahte oldugu tespit edildi. Bu eserler arasinda daha önce sahte oldugu anlasilan Hoca Ali Riza’nin 13 ve Sevket Dag’in bir çalismasinin yani sira, ayni sanatçilara ait baska eserler ve birçok önemli sanatçinin tablolari bulunuyor. Orijinalleri çalinarak yerlerine sahtelerinin konulan eserlerden bazilari söyle:
“Fethi Arda/Kara Giysiler, Fethi Arda/Kompozisyon, Hüseyin Yüce/Karda Agaçlar, Sevket Dag/Kuyu, Sevket Dag/Manzara, Refik Epikman/Peyzaj, Refik Epikman/Peyzaj, Ibrahim Çalli/Manolyalar, Ibrahim Çalli/Moda Deniz Hamami, Ibrahim Çalli/Kayiklar, Ivan Konstantinoviç Aivazovsky/Peyzaj, Malik Aksel/Gölge Oyunu, Arif Kaptan/Çoban, Saip Tuna/portre, Saip Tuna/Gelincikler, Hikmet Onat/Manzara, Hikmet Onat/Sandalda Kadinlar, Pertev Boyar/Peyzaj, Fikret Mualla/Kumarhane, Hoca Ali Riza/Mezarlik Yolu, Hoca Ali Riza/Çamlica Kiz Lisesi, Hoca Ali Riza/Ishak Pasa Çesmesi, Hoca Ali Riza/Natürmort, Hoca Ali Riza/Çamlica, Hoca Ali Riza/Çamlica, Hoca Ali Riza/Sokak Çengelköy Kuleli Yolu, Hoca Ali Riza/Kayalik, Hoca Ali Riza/Sultan Çayirindan, Nazmi Ziya Güran/Manzara, Sabri Berkel/Natürmort, Sami Yetik/Peyzaj, Mehmet Ali Laga/Mesudiye, Mehmet Ali Laga/Sarica Ili, Bedri Rahmi Eyüboglu/Manzara ve Bahçe.”
AGIR KUSKULU ESERLER
Raporda ayrica, müze envanterine kayitli olan 27 adet eserin de orijinalliginin kuskulu ya da agir kuskulu oldugu belirlendi. Eser sahibi sanatçilarin tarz ve üsluplariyla farklilik gösteren 27 eserin, gerçek olup olmadigi ise Türkiye Atom Enerjisi Kurumu’nda (TAEK) yapilacak kimyasal boya analizlerinin (spectum) ardindan netlik kazanacak. Gerçek olup olmadigi agir kuskulu olan eserlerden bazilari ise söyle:
“Fikret Mualla/Dedikodu, Fikret Mualla/Balo, Fikret Mualla/Pazar Yeri, Fikret Mualla/Garson, Fikret Mualla/Köpekle Gezinti, Fikret Mualla/Barda Sohbet, Fikret Mualla/Balon Satan Kadin, Fikret Mualla Balikçilar, Sevket Dag/Han Içi, Halil Pasa/Develi, Halil Pasa/Bogaz, Halil Pasa/Bogaz, Agah Efendi/Suya Inen Inekler, Saip Tuna/Kayikli Manzara, Münif Fehim/Portre, Mehmet Ali Laga/Çardak’tanGelibolu ’ya, Hoca Ali Riza/Tabiattan, Hoca Ali Riza/Natürmort, Üsküdarli Cevat/Büyükada, Refik Epikman/Erzincan’dan manzara.”
1980’DE AÇILDI
Ankara Devlet Resim ve Heykel Müzesi, 6’nci Cumhurbaskani Fahri Korutürk’ün talimatiyla restore edilen Türk Ocagi binasinda, 2 Nisan 1980 tarihinde açildi. Basbakanlik genelgesiyle o dönem kamu kurumlarindaki 500 kadar sanat eseri toplanarak müzenin ilk koleksiyonu olusturuldu. Bu eserler, seçici kurul tarafindan belirlenen yerlere asilarak izlenime sunuldu. Müzede 1980’den bu yana kurucu Müdür Tunç Tanisik ile Nejdet Can, Vural Yurdakul, Mükerrem Baydar, Özgür Izzet Pektas, Ömer Osman Gündogdu müdürlük görevinde bulundu. Ali Ihsan Gürsoy halen müdürlügü görevini vekaleten yürütüyor.
HIRSIZLIK OLAYLARIYLA GÜNDEME GELMISTI
Uzun yillar ziyarete kapali olan Devlet Resim ve Heykel Müzesi,Kültür ve Turizm Bakanligi ile Altindag Belediyesi isbirligiyle 2007-2008 arasinda yapilan tadilatin ardindan hizmete açilmisti. 2007’de tadilat sürdügü sirada müze bahçesine bir kamyonla giren hirsizlar, gündüz vakti isçilerin gözü önünde bahçedeki iki bronz heykeli çalmisti. Heykellerin tarihi degerinin olmadigi açiklanmis, ancak müze müdürü görevinden almisti. Ayrica, baslatilan sorusturma kapsaminda müzede görevli 26 personele çalinan heykeller için 6’sar bin TL ceza kesilmisti. 2009’da ise müzede çalisan bir güvenlik görevlisi Ibrahim Çalli’nin bir yagli boya portresi ile Sevket Dag’in iki tablosunu çalmis, ancak eserleri satamayinca 3 gün sonra tekrar müze bahçesine birakmisti. Müzeden 1997’de 31 eser çalinmisti. Çalinan bu eserler hâlâ bulunamadi. Müze son olarak 2009’da Hoca Ali Riza’ya ait eserlerin sahteleriyle degistirildiginin anlasilmasiyla gündeme gelmisti.
KAYIP ESERLERDEN BAZILARI
Rapora göre, müze envanterine kayitli olmasina karsin paha biçilemeyen 202 eserin “kayip” oldugu tespit edildi. Kayip eserlerden bazilari söyle:
- Sevket Dag: Surlardan, Cami Kapisi, Cami Içi, Topkapi Sarayi Kizlar Agasi Dairesi, Pencereden Görünüm
- Sefik Bursali: Dolmabahçe’den,
- Zühtü Müridoglu: Alçi kadin basi, Bronz figür, n Hasan Vecih Bereketoglu: Kurbagali Dere, n Halil Pasa: Güller, Britanya’dan Kadin, Yalilar, Manzara, n Devrim Erbil: Soyutlama,
- Hikmet Onat:? Istanbul Bogaz’dan Peyzaj, Salacak’tan Manzara, Anadolu Hisari, n Oya Kinikli: Yesil Yayli Kemanci, n Hamiye Çolakoglu: Seramik Nene Hatun formu,n Bedri Rahmi Eyüboglu: Muradiye’de Kahve, Edirne Tunca Köprüsü, n Feyhaman Duran: Süleymaniye‘den Fatih’e Dogru, Laleli Buket, Hoca Ali Riza’nin portresi,
- Yusuf Çöloglu: Kapadokya, n Seref Akdik: Pendik, Erdek Balikçi Kayiklari, n Hüseyin Avni Lifij: Kagni ve Köylüler,Ankara ’da Bir Sokak,
- Ibrahim Çalli: Manzara, Bahçede Kadin, Peyzaj, n Hoca Ali Riza: Bulgurlu’da Timurcu Çesmesi, Yagis, Sandal Balikçi Kulübesi, Beykoz’da Ishak Aga Kahvesi, Kaya ve Çam, n Mehmet Ali Laga: Manzara, n Ismail Hakki: Batan Gemi, n Ali Avni Çelebi: Vatani Müdafa Eden Türk Askeri, n Mehmet Ruhi Arel: Sakarya’dan Dogan Çay,
- Sami Yetik: Kasimpatili Natürmort, Peyzaj, n Arif Kaptan: Natürmort,
- Namik Ismail: Denizde Vapur,
- Hasan Vecih Bereketoglu: Manzara, Çankaya’dan, n Hüsmeyin Zekai Pasa: Cami, n Mustafa Esat Düzgünman: Battal Ebru.
KIM, NE DEDI?
‘HAKIKATEN YÜREGIM AGLIYOR’
Rafi Portakal (Müzayedeci): “Habere göre 202 eserin çalinmasi, bir günlük bir is degil, zun zamana yayilmis. Dünyanin baska taraflarinda da müzelerden eserler çaliniyor ama böylesi sayida eserin çalindigi müzeyi hatirlamiyorum. Bu sanat eserlerine verdigimiz degeri gösteriyor. Sahte eserlere gelince isin o ayri bir trajedi. Eserler çalinip yerine baskalari konuyor, uzun süre fark edilmiyor. Hakikaten bir sanat adami olarak yüregim agliyor.”
‘IÇERIDEN YAPILMIS BIR SEY’
Yahsi Baraz (Galerici): “Resim Heykel Müzesi’nde resimlerin dogru dürüst envanteri çikarilmadi. Yeni yeni yapiliyor. Böyle olunca da bazi kötü niyetli insanlar resimleri degistirebilir; bu içeriden yapilmis bir sey. Kültür Bakanligi kayip eserleri kamuoyuyla paylasmali. Galerilere, açik artirma merkezlerine bildirmeli özellikle. Biz de kayip eserlerden birisi gelirse bakanliga bilgi verebiliriz. Bu eserler yurtdisinda da olabilir üstelik. Daha komik olani su: Birisi bu tablolardan birini kayip oldugunu bilmeden de almis olabilir.”
‘KAYIP ESERLER AÇIKLANMALI’
Turgay Artam (Müzayedeci): “Bu bilirkisi raporu dogru ise sanat açisindan çok kötü bir durum. Bildigim kadariyla Kültür ve Turizm Bakani Ertugrul Günay , bu konularla yakindan ilgili ve çok hassas. Simdi bu kayip eserlerin, resimleri ile hemen açiklanmasi gerekiyor, ki galeriler, müzayede kuruluslari, hatta koleksiyoncular bunlari almasin. Daha önce Milli Kütüphane Koleksiyonu’ndan tablolar yok olmustu. O tablolarin hiçbirinin fotograflari bulunamadi. Sadece kayip tablolarin ressamlarinin adi var.”
‘RESMI DOKÜMANTASYON YOK’
Hüsamettin Koçan (Sanatçi): “ Türkiye ’de devletin elinde olan sanat eserlerinin resmi bir dokümantasyonu dogru dürüst çikmis degil. Bir ara Kültür Bakanligi ciddi biçimde ele almaya çalisti, fakat son durum konusunda bilgim yok. Müzede biliyoruz ki bürokrosinin kendi çarklari içinde bir rastlantisallik söz konusu. Orasi biraz devlet bürokrasisi nasil isliyorsa öyle isliyor. Muhtemeldir ki bürokratik çark içinde bunlarin yasanmasi da mümkün.”
‘BIR BIRIKIMI BARINDIRIYOR`
Doç. Dr. Zeynep Yasa Yaman (Sanat tarihçi): Devlet Resim ve Heykel Müzesi, Türkiye ’nin modern sanatinin temsili açisindan Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Resim ve Heykel Müzesi’nden sonra ya da en az onun kadar önemlidir. Yaklasik Mesrutiyet döneminden 1990’lara kadarki Türk sanatinin önemli birikimini barindigi söylenebilir. 1990’lardan bu yana müze birçok sorusturma ve sayim geçirdi. Eger bir müzeye yarasir envanter kayitlarina, arsive sahipse; komisyonlarin elinde kurulus tarihi itibariyle müze koleksiyonuna alinan eserlerin listelerinin bulunmasi ve konunun yalnizca depo sayimindan ibaret kalinmamasi gerekir.”