Talabani`nin istifasi neyin göstergesi?

Nuri el Maliki liderligindeki merkezi Irak hükümeti ile Irak Kürdistan Bölgesel Yönetimi (IKYB) arasinda boy gösteren sorunlar son dönemlerde aleni bir sekilde tartisiliyor. Tartismanin Kürt cephesine yansiyan kesimi, Irak Cumhurbaskani Celal Talabani’nin istifa dilekçesini Kürdistan Bölge Baskani Mesud Barzani’ye sunmasiyla yeni bir boyut kazandi.

Kürdistan Basbakani Neçirvan Barzani, 23 Mayis günlü Hewelati gazetesindeki açiklamasinda, “Irak Cumhurbaskani Celal Talabani tarafindan imzalanan istifa dilekçesi Mesud Barzani’ye sunulmus durumdadir. Bu dilekçe, merkezi hükümet ile bölgesel yönetim arasinda yasanan sorunlarin tartisildigi bu günlerde Kürt tarafinin degerlendirecegi önemli bir kozdur” diyor. Neçirvan Barzani devamla, “Celal Talabani’nin istifa dilekçesi gerektiginde kullanilmak üzere Mesud Barzani’ye sunulmustur. Bu durum ayni zamanda Kürtlerin, özellikle de Kürdistan Demokrat Partisi (PDK) ve Kürdistan Yurtseverler Birliginin (YNK) ortak hareket etme konusunda farkli düsünmediklerinin de önemli bir göstergesidir,” açiklamasini yapiyor.

Neçirvan Barzani’nin ayni açiklamada dikkat çeken bir baska sözü de, merkezi hükümet ile IKYB arasindaki sorunlarin giderilmesine dönük. Basbakan Barzani, bu konuda da sunlari söylüyor: “Sorunlarin çözümü için komiteler olusturulmasinin ve kagit üzerinde resmi kararlar alinmasinin yeterli olmayacagina inaniyoruz. Belki toplumsal sorunlari degerlendirip çözüm yollarini bularak yasama geçirecek yeni bir kuruma ihtiyaç vardir.”

SORUNLAR BIR GÜNDE ORTAYA ÇIKMADI

Irak’ta bugün gelinen durumu anlamak için özellikle Maliki’nin basbakan olarak atandigi son seçim sürecinde yasananlara kisaca göz atmakta yarar var. Çünkü bu sorunlar hemen bir günde ortaya çikmis degil.

Mesakkatli bir süreç sonrasinda olusturulan yeni Irak Anayasasinin 140. maddesi Kerkük’ün statüsünün belirlenmesi için bir referandum yapilmasini öngörüyordu. Irak genel seçimlerinden önce yapilmasi gereken referandum iki kez ertelendi ve nihayetinde seçimler sonrasina birakildi. Irak genel seçimleri Kürtlerin merkezi parlamentodaki temsiliyet oranini bir önceki döneme göre biraz geriletse de Kürtlerin kilit rol oynamalarini engelleyemedi. Sii ve Sünni Araplar arasindaki yeni sayisal tabloda Kürtler, önemli bir denge unsuru durumundaydilar.

Sii ve Sünni Araplar bir türlü uzlasamiyorlardi. Öncelikle yeni cumhurbaskani seçildi. Türkiye’nin ‘muhalefetine’ ragmen Kürtler cumhurbaskanligi makamini tartisma konusu yapmadi ve geri adim atmayarak Talabani’nin ikinci kez cumhurbaskani olmasini sagladi. Kürtlerin arabuluculugu ve uzlastiriciligi ile 10 ay gibi uzun bir süre sonrasinda kurulan ortak hükümette, Kürtler önemli bakanliklari tekrar geri almayi da basardi. Buna ragmen olusan tablo ABD’nin de etkisiyle ortaya çikan zimni bir durumdu ve çok geçmeden sorunlar bas göstermeye basladi.

HÜKÜMETIN KURULUSU SORUNLARI ÇÖZMEDI

Kerkük’ün statüsünün belirlenmesi Anayasaya ragmen hep ertelendi. Merkezi hükümet pesmerge ordusuna verilmesi gereken ödenegi önemli oranda azaltti ve giderek tamamen kesti. Merkezi hükümetin bölgesel yönetime vermesi gereken ödenekler de azaltilmaya ve giderek verilmemeye baslandi. IKYB de buna karsin dis ülkeler ve sirketlerle özel anlasmalar imzalayarak kendi pazarini olusturma konusunda adimlar atti.

Mesut Barzani’nin deyimiyle Maliki, Kürtleri yeniden Saddam dönemine tasiyacak adimlar atiyordu ve bunun alt yapisini adim adim olusturuyordu. Ayni Maliki, Sünnilerin destekledigi ve Talabani’nin yerine Türkiye tarafindan israrla cumhurbaskani olmasi istenen Tarik Hasimi ile, dolayisiyla Sünnilerle de sorunlar yasamaya basladi. Maliki, Arap ülkelerinde yasanan ayaklanmalar sonrasinda Ortadogu’da olusan yeni dengeleri gözeterek, bu arada arkasina Iran ve Suriye’yi de alarak Irak’in tek hakimi olmak için çabaliyordu. Tarik Hasimi hakkinda verilen tutuklama karari sonrasinda Hasimi’nin Kürdistan Bölgesine siginmasi, merkezi hükümet ile bölgesel yönetim arasindaki baglari neredeyse tümden kopardi denebilir.

TARAFLAR KOZLARINI OYNUYOR

Taraflar su anda birbirlerine karsi kiliçlarini çekmis durumda. Maliki Kerkük’ü ansizin ziyaret ederek kendi yetkisi dahilindeki bazi atamalarla Kürt yöneticileri görevden aliyor. Öte taraftan Kürdistan Bölgesel Yönetimi tarafindan reddedilse bile Kürt emniyet güçlerinin Kerkük’te Maliki lehine uygulamalar gelistiren bazi Arap yöneticileri tutuklayarak Kürdistan’a getirdigi ve gözaltinda tuttugu iddia ediliyor. Bunlar disinda da farkli iddialar karsilikli olarak dillendiriliyor.

Dillendirilen iddialardan biri de Kürdistan Bölgesel Yönetiminin agirlikli gücü PDK ile YNK arasinda görüs ayriliklarinin oldugu üzerineydi. Öte yandan bizzat Maliki’nin agzindan, Irak merkezi hükümetinin olusumu döneminde bölgesel seçimde önemli bir basari elde eden Nosirvan Mustafa liderligindeki Goran Hareketinin merkezi hükümete bakan vermesinin Mesud Barzani tarafindan engellendigi iddia edildi.

Goran Hareketinin sözcüleri merkezi hükümette kendi istekleriyle yer almadiklarini açiklayip Maliki’yi yalanladilar. Goran’in açiklamasi ve Talabani’nin istifasi dilekçesini Mesud Barzani’ye sunmasi, en azindan bu asamada net bir biçimde gösterdi ki Kürtler Maliki’ye ve Sii Arap milliyetçiligine karsi yek vücut davranacaklar.

Elbet sorunun taraflari yalnizca Kürtler ile Sii ve Sünni Araplar degiller. Belki ayri bir degerlendirme konusu olabilir ama bilmek gerekir ki Türkiye basta olmak üzere bölge devletleri, ABD, Rusya, Fransa ve Ingiltere gibi ülkeler sorunun su veya bu biçimiyle içindeler.

Taraflarin masaya sürdügü kozlar arasindaki bir diger önemli gelisme ise Mesud Barzani’nin bagimsizlik kartini ortaya sürmesi. Bilindigi gibi Barzani, geçtigimiz ay “Merkezi hükümetle yasadiklari sorunlar devam ederse Eylül 2012’de halka gideceklerini” açikladi. Hemen arkasindan ise Talabani, “Bagimsizligin ilan edilmesinin kolay olmadigini” ve “Böylesi bir ilani dogru bulmayacagini” söyledi.

Simdiye kadar Irakli Sii ve Sünni Araplarin adeta zamki durumunda olan Kürtler ne oldu da bagimsizlik kartini ortaya sürdü? Talabani ve Barzani arasinda gerçekten bir ayrilik var miydi? Sunu bilmekte yarar var. Irak’in parçalanmasinin nedeni Kürtler olmayacak. Sii ve Sünni Araplar arasinda yasanan sorunlar, Maliki’nin diktatoryal egilimleri Irak’in parçalanmasinin, dolayisiyla Kürtlerin bagimsizliga gidecek yolu zorlamalarinin temel nedenidir. (Istanbul/EVRENSEL)

KÜRTLER ARASINDA AYRILIK YASANIR MI?

Bir diger önemli durum, Talabani ve Barzani arasinda, hatta bu ikisi disindaki diger Irakli Kürt siyasal yapilari arasinda ciddi bir ayriligin yasanmayacagina dair gelen isaretler.
Örnegin bölgesel konularda IKYB ile ciddi sorunlar yasayan Goran hareketi bile stratejik konu olarak degerlendirdigi bu tartismalarda, Bölge Baskani Barzani ile düzenli istisare içindedir. PDK ve YNK’nin polit bürolari uzun dönemdir stratejik konulari ortak politbüro toplantilarinda degerlendiriyor. Bunlar Kürtlerin elini güçlendiren durumlar.
Bu minvalde, eger Kürtler stratejik olarak tasarladiklarini yasama geçirir ve Maliki’nin temsil ettigi diktatoryal anlayisin altini bosaltarak zayiflatirlarsa - ki Talabani’nin istifasini gerektiginde kullanilmak üzere Mesud Barzani’ye sunmasi bu açidan önemli bir göstergedir- Irak birlikte yasamin güçlü bir deneyimi olarak tarihteki yerini alir.
Ama bu yasama geçmez ve Maliki egemenligini pekistirmek için aralarinda Kürdistan Bölgesi’nin bombalanmasina kadar gidebilecek çilgin fikirlerini yasama geçirme konusunda adimlar atmayi sürdürürse, görünen o ki Irak ‘üç arti yarim’ devlete parçalanir. Bu asamada Kürtler ile Sii ve Sünni Araplarin yani sira kimsenin denetiminde olmayan bir Kerkük’ün ortaya çikmasi da kuvvetle muhtemeldir.
Kim bilir, Türkiye’nin Irak Kürdistani Bölgesi’nden bakildiginda bagimsizlik yanlisiymis gibi degerlendirilmesinde, belki de Kerkük’ün bu özel durumunun da bir payi vardir!