Stratejik ürün borun aranmasinin, isletilmesinin devlet eliyle yapilmasi 2840 sayili kanunla hükme baglanmisti. Petrol Is Sendikasi Baskani Mustafa Öztaskin, yapilmak istenen düzenleme ile taseronluk yoluyla bor madenlerinin üçüncü sahislara verilecegini ve örtülü özellestirme yapilacagini savundu.
Petrol-Is Sendikasi Baskani Mustafa Öztaskin, kamuya ait Eti Maden tarafindan isletilen bor madenlerinin taseron araciligiyla özellestirilmeye çalisildigini ve Enerji Bakanligi’nin Bakanlar Kurulu’na sundugu kanun taslaginin bunu öngördügünü savundu.
Reuters’in sorularini yanitlayan Öztaskin, 1983 yilinda çikarilan 2840 sayili kanuna göre bor tuzlari, uranyum, ve toryum madenlerinin aranmasi ve isletilmesinin devlet eliyle yapilmasinin hükme baglandigini ifade ederek, “Simdi bu bir kenara itilerek ‘Bu madenlerin üretimi ve zenginlestirilmesi teknik, ticari ve ekonomik nedenlerle ürünün mülkiyeti tesekkülde kalmak üzere, yani Eti Maden’de kalmak üzere, üçüncü sahislara gördürülebilir’ diye hükümet bir düzenleme yapmak istiyor. Tartisma da bu nedenle çikti” dedi.
“Biz sendika olarak, Eti Maden’de örgütlü diger kurumlarla birlikte bir platform olusturduk ve ortak hareket ediyoruz. Hepimizin ortak görüsü bu bir özellestirmedir” diyen Öztaskin, “Çünkü Özellestirme Idaresi, özellestirme yöntemlerinden biri olarak isletme devir hakkini belirlemistir... Burada yapilmak istenen borlarin özellestirilmesi” dedi.
Enerji Bakani Taner Yildiz daha önce yaptigi açiklamalarda, bu degisikligin kesinlikle bir özellestirmeyi amaçlamadigini söylemisti.
Enerji Bakanligi’nin 5 Mart’ta Bakanlar Kurulu’na sundugu taslakta, bor tuzlari, trona, asfaltit madenleri ile nükleer enerji hammaddelerinin isletilmesini, linyit ve demir sahalarinin bazilarinin iadesini düzenleyen kanuna, “Bu madenlerin üretimi ve zenginlestirilmesi, teknik, ticari ve ekonomik sebeplerle ürünün mülkiyeti tesekkülde kalmak üzere ihale yoluyla üçüncü sahislara gördürülebilir. Ancak üçüncü sahislara gördürülecek islerin üç yildan fazla olmasi durumunda konuya iliskin talepler yüksek planlama kurulu tarafindan karara baglanir” fikrasinin eklenmesi öngörülüyor.
Eti zaten basarili
Eti Maden’in basarili bir sekilde bor ürettigini ve zenginlestirdigini kaydeden Öztaskin, “Sürekli olarak pazar payini artirmaktadir. Bundan 15 yil önce yüzde 25’ler civarinda olan pazar payi geçen yil yüzde 42’lere, bu yil da yüzde 49’lara ulasmistir” dedi ve söyle devam etti:
“Dünya bor pazari neredeyse devletin kendi elindedir. Rezervlerin zaten yüzde 72’si elindedir ve bu sirketin performansi yüksektir. Eti Maden 1 yilda pazar payini yüzde 7 artirdi. Üretimini yüzde 30, kapasitesini yüzde 40; kârliligini da 1 yilda yüzde 68 artirdi.”
Teknik, ticari ve ekonomik nedenlerle bu düzenlemenin yapilmak istendiginin açiklandigini kaydeden Öztaskin, söyle devam etti:
“Ekonomik nedenler asla söz konusu olamaz. Sirketin performansi, verileri ortada. Ticari neden de olamaz çünkü pazarliyor, karliligi son derece yüksek. Bazi ürünlerde neredeyse yüzde 1,000 katma deger saglaniyor. Eti Maden ciro ve karliligi kiyasladigimiz zaman Türkiye’nin en karli sirketidir. Dolayisiyla ticari bir neden de yok. Teknik nedende ise teknoloji transferi gerekebilir bazi yerlerde ki, bunun önünde de mevzuat açisindan bir engel yoktur. Biz teknoloji transferini savunuyoruz.”
Ifade edilen gerekçelerin geçersiz oldugunu belirten Öztaskin, “Bor en önemli stratejik ürünlerden biri oldugu ve 500’e yakin sanayi dalinda kullanildigi için bu üründe çok uluslu sirketlerin ve onlarin arkasindaki ülkelerin ele geçirme planlari var” dedi.
Bor rezervlerinin %72’si Türkiye’de
Eti Maden disinda bor piyasasinda uluslararasi madencilik sirketleri Rio Tinto ve BHP Biliton’un söz sahibi oldugunu vurgulayan Mustafa Öztaskin, “BHP Biliton’un ismi 2005 yilinda Devlet Bakani Kürsad Tüzmen tarafindan Avustralya ile imzalanan ekonomik isbirligi protokolünde geçiyordu. Ve bu protokolde de borlarla ilgili maddeler yer aldi. Sonra da bu anlasma TBMM’de onaylandi. Dolayisiyla onlarin talebi var” dedi. Dünya bor rezervlerinin yüzde 72’si Türkiye’de bulunuyor. Petrol-Is’in arastirmasina göre madencilik sirketi Rio Tinto bor madenlerinde dünyada yaklasik yüzde 27’lik pazar payina sahip. Yapilanin Eti Maden’de taseronlastirma girisimi oldugunu savunan Öztaskin, “Burada isveren Eti Maden birkaç kez bazi birimleri taserona vermek istedi. Biz bu maden kanundaki ‘devlet eliyle isletilmesi gerekir’ hükmüne dayanarak dava açtik ve açtigimiz davalari kazandik. Bu ayni zamanda yargi kararlarini by-pass etme yönünde bir düzenlemedir. Isyerine taseron girmesine kesinlikle karsiyiz. Taseron girdigi zaman da ciddi fiili durumlar yaratacagiz” diye konustu. Eti Maden’de 3 bin 809 kisi çalisiyor. Çalisanlarin 2 bin 305’i isçi, 275’i memur, bin 229’u sözlesmeli.
Bor nerelerde kullaniliyor?
Çok genis ve çesitli alanlarda ticari olarak kullanilan bor mineralleri ve ürünlerinin kullanim alanlari giderek artiyor. Üretilen bor minerallerinin % 10’a yakin bir bölümü dogrudan mineral olarak tüketilirken geriye kalan kismi bor ürünleri elde etmek için kullaniliyor. Bor mineralleri ve ürünlerinin kullanildigi en önemli sanayi dallari ise sunlar:
- Cam sanayii
- Seramik sanayii
- Temizleme ve beyazlatma sanayii
- Yanmayi önleyici (geciktirici) maddeler
- Tarim
- Metalurji
- Nükleer uygulamalar
