GÖKÇER TAHINCIOGLU Ankara
Hükümetin, AIHM’nin Türkiye aleyhindeki ihlal kararlari dogrultusunda hazirladigi, Imrali süreci açisindan da büyük önem tasidigi belirtilen ve Meclis’e sevki ertelenince tartisma yaratan 4. Yargi Paketi’nden tutuklu ögrencilerin, gazetecilerin ve diger örgüt süphelilerinin bekledigi düzenlemeler çikmadi. Posu takmak, bayrak asmak, slogan atmak gibi eylemleri suç olmaktan çikartmayan paket, büyük elestirilere yol açan örgüt üyesi olmayanlarin örgüt üyesi gibi cezalandirildigi TCK’nin 220. maddesindeki kritik düzenlemelerde degisiklik içermiyor. KCK’lilarin tutuklanmasina yol açan TCK’nin 314. maddesinde de degisiklik öngörmeyen pakette en önemli degisiklik olarak AIHM’nin etkin sorusturma yürütülmedigine karar verdigi sorusturma dosyalarinin yeniden açilmasi göze çarpti. Ancak “AIHM kararindan sonra 3 ay içinde basvuru” kriteri getirilerek Hrant Dink dosyasi gibi dosyalar açisindan basvuru yapilmasinin önü kapatildi.
Adalet Bakanligi’nin her düzenlemesini ayri bir AIHM karariyla açikladigi 4. Yargi Paketi, uzun bir bekleyisten sonra dün TBMM’ye sevk edildi. Pakette, terör suçlari yönünden getirilen düzenlemeler ve olasi sonuçlari söyle:
‘Siddet’ kriteri
- Terörle Mücadele Kanunu’nun (TMK) 6. maddesinde yer alan, “Terör örgütlerinin bildiri veya açiklamalarini basanlara veya yayinlayanlara 1 yildan 3 yila kadar hapis cezasi verilir” düzenlemesinin basina, “Terör örgütlerinin cebir, siddet veya tehdit içeren yöntemlerini mesru gösteren veya öven ya da bu yöntemlere basvurmayi tesvik eden” ifadesi eklendi.
Propaganda da ‘siddet’
- TMK’nin “propaganda” suçu ile ilgili 7. maddesine de siddet kriteri getirildi. Mevcut düzenlemede terör örgütünün propagandasini yapana 1 yildan 5 yila kadar hapis cezasi verilmesi öngörülüyor. Yeni düzenlemede “Terör örgütünün, cebir, siddet veya tehdit içeren yöntemlerini mesru gösterecek veya övecek ya da bu yöntemlere basvurmayi tesvik edecek sekilde propagandasini yapan kisi 1 yildan 5 yila kadar hapis cezasi ile cezalandirilir” denildi.
Posu sokakta bile tehlikeli
- Maddenin mevcut halinde örgüt propagandasina dönüstürülen toplanti ve gösteri yürüyüslerinde, yüzün tamamen veya kismen kapatilmasi, örgütün üyesi veya destekçisi oldugunu belli edecek sekilde örgüte ait amblem ve isaretlerin tasinmasi, slogan atilmasi veya ses cihazlari ile yayin yapilmasinin ya da amblem ve isaretler bulunan üniforma giyilmesinin bu suçu olusturacagi belirtiliyor. Yeni düzenlemede bu kriterlerden geri adim atilmazken yeni eklemeler yapildi. Suçu olusturan kriterler söyle siralandi:
- Mevcut düzenlemedeki gibi örgüt propagandasina dönüstürülen toplanti ve gösteri yürüyüslerinde, kimliklerin gizlenmesi amaciyla yüzün tamamen veya kismen kapatilmasi.
Artik resim tasimak da suç
- Yeni düzenlemede “Toplanti ve gösteri yürüyüsü sirasinda gerçeklesmese dahi” ifadesi eklenerek, örgüt üyesi veya destekçisi oldugunu belli edecek sekilde örgüte ait amblem, resim veya isaretlerin asilmasi ya da tasinmasinin suçu olusturacagi belirtildi. Maddenin mevcut halinde resim tasinmasi suç olusturmuyordu ve amblem, resim veya isaretlerin asilmasi kriterler arasinda sayilmiyordu.
- Mevcut düzenlemede yer alan slogan atilmasi, ses cihazlari ile yayin yapilmasi, örgüte ait amblem, resim veya isaretlerin üzerinde bulundugu üniformanin giyilmesi kriterleri de “toplanti ve gösteri yürüyüsü sirasinda gerçeklesmese dahi” ifadesine vurgu yapilarak yeni düzenlemede yer aldi.
220. maddede hayal kirikligi
- Taslak metinlerde ögrencilerin, gazetecilerin tutuklanmasina ve yargilanmasina neden olan, TCK’nin örgüt üyeligi ile ilgili 220. maddesinin birçok maddesinde degisiklik yapilmasi öngörülüyordu. Ancak pakette, 220. maddenin büyük sikintilara yol açan “örgüte üye olmamakla birlikte örgüt adina suç isleme”, “örgütün hiyerarsik yapisina dahil olmamakla birlikte örgüte yardim eden” düzenlemeleriyle ilgili hiçbir degisiklige gidilmedi.
3. Yargi Paketi’nde bu suçlar yönünden cezalar düsürülmüs ancak beklenen tahliyeleri saglamamisti. Bu yüzden bu suçlarda degisiklik yapilmasi bekleniyordu. 220. madde ile ilgili tek degisiklik “propaganda” suçu ile ilgili 8. fikrada yapildi. Pakette, bu fikraya “cebir, siddet veya tehdit içeren yöntemleri mesru gösterecek veya övecek ya da bu yöntemlere basvurmayi tesvik edecek sekilde” düzenlemesi eklendi.
Imrali maddesi yok
- Imrali süreci açisindan büyük öneme sahip oldugu belirtilen, KCK süphelilerinin tutuklanmasina yol açan 314. madde ile ilgili de hiçbir degisiklik yapilmadi.
Iskence suçunda zaman asimi yok
Pakette “ileri adimlar” olarak degerlendirilen düzenlemeler söyle:
- TCK’nin “iskence” suçuyla ilgili maddesine “bu suçtan dolayi zamanasimi islemez” düzenlemesi eklendi.
- Mevzuata göre, tutukluluk kararlari 30 günde bir inceleniyor. Mahkemeler inceleme sirasinda süpheli ya da avukatini dinlemiyordu. Bundan sonra her 30 günde bir süpheli ya da avukati dinlenerek tutukluluk durumu karara baglanacak.
- Yakalama ve tutuklama islemlerine karsi kanunda öngörülen basvuru imkanlarindan yararlandirilmayanlar tazminat isteme hakkina sahip olacak.
- Bugüne kadar haksiz yere gözaltina alinan ya da tutuklanan kisilerin bir baska hükümlülükleri varsa gözalti ve tutukluluk süreleri bu hükümlülükten düsürülüyordu. Bu kisiler, haksiz gözalti ya da tutuklama nedeniyle tazminat isteyemiyordu. Bu kural kaldirildi.
- Tahliyenin reddi kararlarina yönelik itirazlarda sadece savcidan degil süpheli ve avukatindan da görüs alinacak.
Soru isaretleri ve ‘Öcalan’ önlemi
- TCK’nin “suçu ve suçluyu övme” baslikli 215. maddesindeki “Islenmis olan bir suçu veya islemis oldugu suçtan dolayi bir kisiyi alenen öven kimse, 2 yila kadar hapis cezasi ile cezalandirilir” düzenlemesine, “kamu düzeni açisindan açik ve yakin bir tehlikenin ortaya çikmasi halinde” kriteri eklendi. Bu düzenleme özellikle “Sayin Öcalan” ifadesi gibi ifadeleri, 68 kusaginin devrimci liderlerini anma gösterilerine katilanlara yönelik uygulaniyor. Ancak “açik ve yakin tehlike” kriterinin nasil bir sonuç doguracagi uygulamada belli olacak.
- Abdullah Öcalan’in yeniden yargilanmasini engellemek amaciyla CMK’ya tarih siniri getirilmis ve ayni tarih kisitlamalari arasinda kalan 220 kisi, AIHM tarafindan hakli bulunmalarina ragmen yeniden yargilanma basvurusu yapamamisti. AIHM’nin bu kisilerden PKK’li Hulki Günes konusunda Türkiye’yi haksiz bulunca 220 kisi için pakette düzenleme yapildi. Buna göre 2007’de Öcalan dosyasini inceleyen Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesi önünde dosyalari 15 Haziran2012 itibariyla bulunanlar yeniden yargilama basvurusunda bulunabilecek.
